Hàng ngày trên trang UWAGA, một diễn đàn của cộng đồng người Việt tại Ba Lan, xuất hiện liên tục các câu hỏi như “Tôi có visa du lịch Pháp, đang sống ở Đức, đang học ở Hà Lan hoặc từ Việt Nam” và nay “muốn qua Ba Lan làm giấy tờ…thì thủ tục như thế nào?”

Trong vài năm gần đây, có thể có cả ngàn người Việt Nam đã tìm cách để có được visa du lịch, thăm thân của một nước trong khối Schengen rồi từ đó qua Ba Lan chuyển sang thẻ cư trú dài hạn thông qua con đường lao động.

Những người đang sinh sống, học tập ở các quốc gia Schengen nhưng gặp khó khăn trong việc ở lại, cũng tới Ba Lan với cùng một mục đích trên.

Ba Lan kiểm tra chợ châu Á có đông người Việt

Thậm chí, không ít quan chức dầu khí, ngân hàng, doanh nhân hay người có tên tuổi trong giới showbiz cũng tranh thủ làm thẻ ở Ba Lan để tiện bề đi lại.

Họ cũng không loại trừ khả năng sang định cư hẳn, khi có khó khăn hoặc biến động ở Việt Nam, theo một phiên dịch viên tuyên thệ làm dịch vụ giấy tờ cho hay.

Về nguyên tắc, luật cư trú Ba Lan nói những người có visa, thậm chí chỉ 7 ngày, nhưng được một công ty tại Ba Lan ”nhận vào làm việc” thì đều có cơ hội xin được thẻ tạm cư.

Nhưng gần đây, do số lượng người đệ đơn quá lớn và những bất cập trong chính sách dành cho người nước ngoài dần lộ rõ, biên phòng Ba Lan đã tăng cường kiểm tra và hủy visa của một số trường hợp, khiến nhiều người Việt hoang mang, lo lắng.

Thực tế câu chuyện thế nào?

Theo thống kê được công bố mới đây, năm 2017 có 6200 người Việt nộp giấy tờ xin thẻ lao động ở Ba Lan.

Con số năm trước nữa khoảng vài ngàn. Như vậy, có thể ước tính rằng chỉ trong hai năm qua chừng 10.000 người Việt đã đệ đơn làm thẻ ở Ba Lan.

Một cửa khẩu phía Đông của Ba Lan với Ukraine có hàng người lao động nhập cảnh

Tấm thẻ lao động thường có giá trị ba năm và trong thời gian đó, nếu bạn thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ với nhà nước Ba Lan thì được gia hạn thêm ba năm nữa.

Sau lần thứ hai này, thẻ tạm cư mở ra cơ hội có thẻ định cư, tương đương với thẻ xanh ở Mỹ.

Cùng với đó là cơ hội để vợ hoặc chồng ‘ăn theo’, bố mẹ, con cái qua chơi, rồi có thể ở lại.

Cửa ngõ thuận tiện nhất EU

Trong mấy năm qua, có thể nói, Ba Lan là quốc gia thuận tiện nhất, ưu ái nhất cho người Việt và một số sắc dân khác nhập cư.

Ba Lan thực sự đang thiếu hàng triệu lao động
Mạc Việt Hồng
Có một câu hỏi đặt ra là, tại sao Ba Lan bỗng dưng ‘dễ tính’ như vậy?

Hôm trước, một bạn trên diễn đàn UWAGA đưa ra một nhận xét ngây ngô là Ba Lan còn nghèo, họ cần 200 euro/tháng nên họ mới cho nhập cư như vậy.

Bữa đó tôi không có mặt trên diễn đàn, nên không tiện có vài lời ”phản biện”, nay xin trả lời như sau.

Thứ nhất, Ba Lan hiện là nền kinh tế lớn thứ 23 trên thế giới, tuy chưa thực sự giàu có như nhiều quốc gia Tây Âu, nhưng cũng đáng nể lắm rồi.

Với đà tăng trưởng kinh tế hiện nay, không lâu nữa Ba Lan có thể lọt vào top 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Thứ hai, 200 euro mà bạn nhắc đến là mức ZUS (bảo hiểm xã hội bắt buộc hàng tháng) mà người lao động phải nộp cho nhà nước.

Đó là mức “bệ rạc” vào bậc nhất trong xã hội Ba Lan hiện nay.

Người Ba Lan không “nuôi giấy tờ” như các bạn còn đóng các khoản tương đương 300, 400, 500 euro, thậm chí cả cả ngàn euro một tháng.

Hải quan Ba Lan kiểm tra giấy tờ của công dân Ukraine nhập cảnh.

Nhưng vì sao dân Ba Lan phải đóng bảo hiểm nhiều như vậy?

Vì ZUS tỉ lệ thuận với tiền lương hàng tháng, nếu lương cao, bảo hiểm xã hội sẽ nhiều hơn.

Mức lương mà những mới nhập cư khai báo để đảm bảo ra thẻ cư trú, thường là nửa ca, với đồng lương tối thiểu, chỉ đủ “ăn bánh mì, uống nước lã” và có người ‘tốt bụng cho ở nhờ, hoặc cho thuê nhà với giá 25 euro/tháng.

Quầy hàng của người Việt trong khu thương mại ở Wolka Kosowska.

Tiệm bún Hòa Nhã trong khu buôn bán nhiều người Việt ở Wolka Kosowska

Không ít người ‘cao tay’ trong dịch vụ giấy tờ ở Ba Lan đã giúp cho các khách hàng có một tính toán kinh tế nhất, để sao vừa chi ít tiền nhất và vừa có được thẻ.

Trong số họ có cả những sinh viên đi du học Ba Lan và sau đó ở lại và làm các loại dịch vụ giấy tờ nên nắm được vấn đề pháp luật.

Nhưng bạn sẽ hỏi, ‘Nếu tôi đóng góp ít như vậy, Ba Lan cần tôi làm gì?”

Rất cần lao động

Làm nhà hàng là một nghề của nhiều người Việt tại Ba Lan.

Quốc gia này buộc phải mở toang cánh cửa biên giới phía Đông để thu hút nguồn nhân lực rẻ từ các nước láng giềng.

Trong vài năm gần đây, lực lượng này đã giúp thị trường lao động Ba Lan bổ sung cả triệu người, nhất là trong lĩnh vực xây dựng, nông nghiệp và các công việc giản đơn khác.

Chính sách mở cửa chủ yếu nhắm vào Ukraine, Lithuania, Nga, Belarus nhưng người Việt Nam, Trung Quốc và cả Sri Lanka, Bangladesh cũng được “ăn theo”.

Với bản tính nhanh nhậy và có đội ngũ làm dịch vụ ”xuất sắc”, người Việt đứng đầu bảng trong số các quốc gia ”ăn theo” quy định này.

Thứ hai, đây là quyết sách mang tính chiến lược của Ba Lan nhằm đối phó với sức ép từ EU.

Nếu theo dõi thời sự bạn sẽ thấy Ba Lan trong những năm qua luôn từ chối nhận người nhập cư do Liên hiệp châu Âu phân bổ.

Là một quốc gia thuần chủng và hơn 90% dân số theo Công Giáo, các đảng phái cánh hữu Ba Lan không muốn nhận người nhập cư từ các nước Hồi Giáo.

Chuyện này gây ra nhiều tranh cãi, chia rẽ thậm chí xung đột trong khối EU và có thể khiến Ba Lan bị phạt tiền tỉ, nhưng chính phủ vẫn kiên quyết khước từ.

Mở biên giới phía Đông, Ba Lan có cớ nói với EU rằng “đất nước chúng tôi đã nhận, đã cưu mang cả triệu người nhập cư rồi, các vị còn muốn gì nữa?”

Một khu nhà vùng biển của doanh nhân giàu có Ba Lan – ảnh chỉ có tính minh họa.

Nhưng cùng lúc, Ba Lan không cấm bất kỳ ai lợi dụng kẽ hở của pháp luật để chui, luồn, lách làm lợi cho bản thân.

Kẽ hở của luật nhập cư này đã giúp hàng ngàn người Việt có cơ hội vào Ba Lan rồi qua đó sinh sống và làm việc tại nhiều quốc gia khác ở EU.

Ngoài ra, cần phải nói thêm rằng, đóng bảo hiểm xã hội mang lại nhiều lợi ích cho bản thân người lao động cũng như cho con cái tới 26 tuổi và bố mẹ.

Đây là trách nhiệm chung cho y tế công, cho trường học mà bạn nếu nên nghĩ đến việc đóng góp.

Nhiều người Việt, sau khi có thẻ ba năm đã mời bố mẹ qua Ba Lan, rồi tranh thủ khám chữa bệnh từ A tới Z.

Và rất quan trọng nữa, bạn sẽ được hưởng lương hưu của Ba Lan từ khoản ZUS hàng tháng.

Xin chia sẻ đôi hàng để giúp những người vừa sang hoặc sắp sang, hay có ý định sang Ba Lan có được cái nhìn chính xác hơn về quốc gia mà bạn có ý định ngụ cư.