Nói về cuộc sống, con người, luật pháp, phúc lợi xã hội, bảo hiểm y tế, Canada dựa vào quá trình phát triển lâu dài, nằm trong nhóm G8 phát triển, có tài nguyên dồi dào phong phú, đặc biệt là dầu mỏ và khí đốt.

Hệ thống thu thuế ở nơi đây phát triển đến mức gần như hoàn chỉnh, không thể nào trốn được thuế và trốn thuế là một tội rất nặng. Tiền chính phủ thu được nhiều, đầu tư lại vào xã hội, hai yếu tố song hành này làm cuộc sống đất nước ngày một tốt lên. Ngoài ra, sự minh bạch trong mọi hoạt động của chính phủ cũng giúp cho công dân và chính phú luôn có sự gắn bó phối hợp với nhau.

Học hành nơi xứ này có rất nhiều ưu đãi, nhà nước khuyến khích, cho vay tiền học, cho tiền ăn ở (nếu thu nhập thấp). Đào tạo ra một người có học thức chẳng những làm con người tốt đẹp hơn, mà bản thân người đó cũng có cuộc sống thoải mái hơn, nhà nước cũng thu được nhiều tiền hơn từ thuế. Một người lao động phổ thông, với mức thu nhập “khá” vào khoảng 15 USD/giờ, nhà nước đánh thuế khoảng 20% thu nhập.

Với một người tốt nghiệp đại học, mức thu nhập khởi điểm thấp nhất từ 25 tới 30 USD/giờ, mức thuế thu nhập vào khoảng 35-40% trở lên là điều bình thường. Rõ ràng việc đầu tư cho giáo dục, khuyến khích người dân đi học là một chính sách rất đúng đắn của chính phủ nơi này.

Về phúc lợi xã hội, bảo hiểm y tế thì cũng phải nói là tuyệt vời. Một phần lớn của ngân sách hàng năm là dành cho việc này. Hệ thống y tế hiện đại và hoàn toàn miễn phí cho người dân. Hệ thống nhà dành cho người già, lương hưu hoàn hảo. Trẻ con đến trường không phải lo lắng về việc nhà nghèo, bố mẹ không có tiền đi học. Nhà càng nghèo, bố mẹ thu nhập thấp thì tiền hàng tháng chính phủ trợ cấp cho gia đình có con cái càng nhiều, đặc biệt nhiều đối với nhà có trẻ em sinh ra tàn tật. Không phải mình hy vọng là nhà nghèo, hay có con cái bị d..ị t..ật để được thêm tiền từ nhà nước, ý mình là chính phủ công bằng và quan tâm tới tất cả mọi người. Nhà nào thu nhập của bố mẹ cao thì hầu như chẳng được gì.

Về hệ thống thuế, mỗi một người đi làm đều có số thẻ lao động, tiền được trả bằng cheque, ở trong đó đã trừ tiền thuế, tiền bảo hiểm và tiền hưu. Hàng năm mỗi người dân đều phải đi khai thuế với chính phủ, kể cả với những người không có thu nhập. Khai thuế là quyền lợi và nghĩa vụ. Đối với nhà có thu nhập thấp thì tiền trợ cấp cho gia đình nuôi con sẽ nhiều lên, có thể “claim” tiền nuôi con, tiền gửi trẻ, nhà nước sẽ hoàn lại thuế cho năm vừa rồi, cũng không ít đâu, trung bình vào khoảng 1 hoặc 2 tháng lương bình thường. Với những nhà có thu nhập cao, doanh nghiệp thường là phải trả lại nhà nước thuế rất nhiều. Thực sự mình thấy hệ thống thuế bên này rất công bằng và chặt chẽ. Một trong những yếu tố thúc đẩy sự phát triển của xã hội.

Nói đến sức khoẻ của người dân, ngoài y tế tốt, rất tốt, còn phải nói tới vệ sinh an toàn thực phẩm. Cuộc sống ở xứ này, an toàn là số một. Thực phẩm được kiểm tra chặt chẽ từ ngay khâu sản xuất. Những nhà phân phối lớn, uy tín, chữ “tín” rất được coi trọng trong cuộc sống, mất chữ “tín” có thể dẫn tới sự sụp đổ của cả một thương hiệu.

Nói đến sự hoàn chỉnh của cả một hệ thống, mình lấy ví dụ như con gái mình. Từ khi mẹ cháu có bầu, đến bác sỹ gia đình khám. Bác sỹ gia đình sẽ đặt hẹn để mình đi siêu âm. Sau khi siêu âm lần một, nơi làm dịch vụ này sẽ tự động đặt hẹn với mình để siêu âm thêm hai lần nữa trước khi sinh. Tất cả đều hoàn toàn miễn phí, con người rất nhiệt tình và tận tâm, trước ngày hẹn siêu âm còn gọi điện thoại nhắc mình không sợ quên nữa.

Tới ngày sinh, vào trong viện sẽ có người khám và cho vào phòng đẻ. Tất cả hồ sơ của sản phụ từ khi đi khám bác sỹ gia đình lần đầu, rồi siêu âm… rồi tới khi vào viện đều nằm trong một hệ thống máy tính hoàn chỉnh, không sợ thất lạc và rất tiện lợi. Ngày đó vợ mình sinh cháu, vỡ nước ối từ buổi chiều hôm trước, tới sáng hôm sau mới sinh được, thật vất vả cho cả vợ mình và cho cả đội ngũ bác sỹ, y tá chăm sóc. Y tá chăm sóc rất chuyên nghiệp và thân thiện, dọn dẹp vệ sinh, nắm tay động viên ân cần, vợ mình nằm ở một phòng riêng, có cả giường cho người thân đợi trong đó. Ngoài cửa phòng treo tấm biên “một thiên thần sắp được ra đời”, thật là cảm động. Bên này, sản phụ khi sinh con bác sỹ khuyến khích sự có mặt của người nhà trong phòng.

Sau khi cháu sinh ra được vài ngày thì bố mẹ có thể đưa cháu về nhà, phải có ghế riêng cho cháu vào để khi lên ô tô gắn vào chỗ ngồi riêng của cháu thì mới được mang con về, không có chuyện bế trên tay lên xe ô tô ngồi đâu, chắc chắn bạn sẽ nhận được một giấy phạt nếu cảnh sát gặp, hoặc có người thấy báo với cảnh sát.

Ngoài ra, sau khi mang con về mà chăm sóc không tốt, đánh đập ngược đãi mà hàng xóm phát hiện ra chẳng hạn, thì chắc chắn sẽ có người của chính phủ tới đem con mình đi, tạm thời tước quyền chăm sóc con cái, gửi cho cái giấy ra toà nói chuyện, nếu có nguyện vọng tiếp tục nuôi con thì phải đi học một số lớp về chăm sóc con cái, cho tới khi họ cảm thấy mình có đủ khả năng nuôi con thì mới đem trả lại, mà nếu tiếp tục tái phạm thì khả năng mất con là rất cao.

Tất cả dịch vụ y tế như trên đều hoàn toàn miễn phí, cuộc sống tại Canada không có chuyện đút ló..t và không có chuyện không đú..t lót thì y tá không chăm sóc đâu. Sau khi về nhà, nếu lịch sự, mình có thể mua một bó hoa, viết vài lời cảm ơn vào tấm thiếp rồi gửi tới bệnh viện. Từ khi cháu sinh ra đến khi cháu tới năm 18 tuổi, hàng tháng đều có tiền trợ cấp của nhà nước gửi thẳng vào tài khoản ngân hàng của mẹ, nhiều hay ít phụ thuộc vào thu nhập của bố mẹ.

Học đại học ở xứ này khác xa ở nhà, thứ nhất là đắt, thứ hai là có giá trị. Nếu con cái tốt nghiệp đại học ra thì cũng là một điều tốt đẹp cho bản thân cháu, thu nhập trung bình 1 năm cũng phải từ 50.000 USD trở lên + phúc lợi, tiền thưởng. Số tiền bỏ ra để cho một người tốt nghiệp đại học vào khoảng 60.000 USD cho 4 năm học, nếu thêm tiền ăn ở thì lên tới hơn 110.000 USD. Một khoản tiền khá lớn, nhưng sau khi tốt nghiệp thì việc làm ra tiền bù lại chắc không khó.

Bố mẹ nếu có cuộc sống thu nhập cao thì có thể chi trả được khoản tiền học cho con cái, hoặc nếu thu nhập thấp thì nhà nước sẽ cho vay tiền ăn và học trong vòng 4 năm, sau khi ra trường có việc đi làm, trả góp lại nhà nước. Hoặc, với những ai có kế hoạch lâu dài, hàng tháng đóng một khoản tiền khoảng vài trăm USD, nhà nước cho thêm vào một khoản kha khá, khoản tiền này được cho vào một quỹ giáo dục, an toàn và có sinh lời, đến năm 18 tuổi chắc cũng đủ tiền cho con cái đi học.

Thế hệ mình coi như là thế hệ “đầu tiên” đặt chân tới đất nước này, xuất phát điểm thấp so với người bản xứ. Với bản tính cần cù chịu khó, thông minh chăm chỉ của người Việt, có gia đình là chỗ dựa, có kế hoạch rõ ràng cho tương lai làm kim chỉ nam, mình tin chắc thế hệ con, cháu sau này sẽ tốt đẹp lên.