Quy chế bảo vệ tạm thời dành cho người Ukraine tại Liên minh châu Âu (EU) đang bước vào giai đoạn nhạy cảm mới, khi số lượng người nộp đơn tăng vọt lên mức cao nhất trong hai năm.
Sự gia tăng bất ngờ này, được kích hoạt sau khi Kiev nới lỏng quy định xuất cảnh cho nam giới từ 18 đến 22 tuổi, đang tạo ra những tác động chính trị rõ rệt tại Đức, Ba Lan và Cộng hòa Séc – ba quốc gia tiếp nhận lượng người tị nạn lớn nhất khối.
Theo dữ liệu mới nhất do Politico châu Âu công bố, riêng tháng 9/2025, các quốc gia EU đã cấp hơn 79.200 quyết định bảo vệ tạm thời, tăng 49% so với tháng 8, đánh dấu mức tăng hàng tháng mạnh nhất kể từ tháng 8/2023. Tính đến cuối tháng 9, 4,3 triệu người Ukraine đang được hưởng quy chế này trên toàn EU – con số cho thấy mức độ kéo dài và sâu rộng của cuộc khủng hoảng nhân đạo hậu xung đột.
Trong số những nước tiếp nhận nhiều nhất, Cộng hòa Séc ghi nhận tỷ lệ người được bảo vệ tạm thời trên dân số cao nhất với 35,7 trên 1.000 người, trong khi Ba Lan là nước có mức tăng mới mạnh nhất với gần 13.000 trường hợp chỉ trong tháng 9. Đức – trung tâm tiếp nhận lớn nhất tính theo số tuyệt đối – ghi nhận thêm 7.600 người, nâng tổng số người di tản Ukraine tại nước này lên hơn 1,2 triệu người kể từ năm 2022.
Điều đáng chú ý là cơ cấu nhóm người xin bảo vệ có sự dịch chuyển. Lượng thanh niên nam giới Ukraine đến Đức tăng đột biến từ 19 người mỗi tuần vào tháng 8 lên 1.400–1.800 người mỗi tuần vào tháng 10/2025, theo dữ liệu do truyền thông Đức dẫn từ Bộ Nội vụ nước này. Đây cũng chính là nhóm gây ra những tranh luận gay gắt nhất tại Berlin.
Trước làn sóng di chuyển mới, Thủ tướng Đức Friedrich Merz đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky nhằm yêu cầu Kiev kiểm soát lượng thanh niên rời khỏi quốc gia đang trong tình trạng chiến tranh. Ông Merz nhấn mạnh rằng lực lượng này“rất cần thiết ở quê nhà và lo ngại tình hình hiện nay có thể làm xói mòn sự ủng hộ dành cho Ukraine trong xã hội Đức.
Những phát biểu trên phản ánh sức ép lớn mà chính phủ Đức đang đối mặt. Giới bảo thủ, đặc biệt tại bang Bavaria, cho rằng việc một bộ phận thanh niên Ukraine hưởng phúc lợi xã hội tại Đức trong khi không tham gia nghĩa vụ quân sự có thể làm dấy lên bất bình trong dư luận. Thủ hiến Bavaria Markus Söder thậm chí đề xuất xem xét hạn chế hiệu lực của Chỉ thị Bảo vệ Tạm thời của EU nếu Ukraine không tự giảm số người xuất cảnh.
Trong bối cảnh đó, liên minh cầm quyền của ông Merz đang hoàn thiện một dự luật nhằm siết chặt quyền tiếp cận phúc lợi đối với người Ukraine, đồng thời khuyến khích họ tham gia thị trường lao động. Hiện tại, theo cơ quan việc làm Đức, khoảng 490.000 công dân Ukraine trong độ tuổi lao động đang nhận trợ cấp thất nghiệp dài hạn – một số liệu đang bị các đảng đối lập và đặc biệt là đảng cực hữu AfD khai thác triệt để.
Đảng “Alternative for Germany” (AfD), vốn đang dẫn đầu một số cuộc thăm dò dư luận, nhanh chóng biến làn sóng người tị nạn Ukraine thành chủ đề tranh cử. AfD cáo buộc họ trốn nghĩa vụ quân sự, gây áp lực lên hệ thống phúc lợi, đồng thời kêu gọi chấm dứt hỗ trợ tài chính cho người Ukraine.
Sự gia tăng ủng hộ dành cho AfD trong thời điểm này cho thấy vấn đề di cư – một chủ đề nhạy cảm trong chính trị Đức có thể trở thành nhân tố ảnh hưởng đến các quyết sách của Berlin đối với Kiev. Nhiều quan chức Đức lo ngại rằng tinh thần ủng hộ Ukraine, vốn mạnh mẽ trong hai năm đầu xung đột, đang có dấu hiệu mệt mỏi, đặc biệt khi dư luận phải đối mặt với câu hỏi về công bằng xã hội và minh bạch phúc lợi.
Tại Ba Lan, quốc gia tiếp nhận hàng triệu người Ukraine từ năm 2022, những biến động mới cũng cho thấy xu hướng căng thẳng trở lại. Mặc dù Warsaw vẫn duy trì lập trường ủng hộ Kiev, chính phủ nước này đang đối mặt với làn sóng bất bình từ các nhóm cử tri truyền thống vốn ủng hộ chính sách nhập cư có điều kiện.
Cộng hòa Séc, dù có dân số nhỏ hơn nhiều, lại đang trở thành nước chịu áp lực lớn nhất tính theo tỷ lệ. Với con số 35,7 người được bảo vệ tạm thời trên 1.000 dân, hệ thống phúc lợi và nhà ở tại Séc đang đối mặt với gánh nặng ngày càng tăng.
Quy chế bảo vệ tạm thời đối với người Ukraine đã được EU gia hạn đến tháng 3/2027, cho thấy khối này tiếp tục cam kết hỗ trợ người tị nạn chiến tranh. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, sự gia tăng mạnh mẽ về dòng người trong năm 2025 đang đặt ra những câu hỏi khó cho cả Brussels và các thủ đô châu Âu.
Một mặt, EU phải duy trì cam kết nhân đạo và chính trị đối với Ukraine. Mặt khác, các chính phủ quốc gia phải đối mặt với áp lực nội bộ về kinh tế, xã hội và an ninh. Khi cuộc chiến chưa cho thấy dấu hiệu kết thúc, vấn đề người di tản Ukraine được dự báo sẽ tiếp tục là một điểm nóng trong nghị trình chính trị châu Âu.