Những người Việt Nam đầu tiên bị chính quyền Mỹ trục xuất đã về đến quê nhà. Họ cảm thấy khó khăn khi hòa nhập với cuộc sống mới.

Trước khi bị buộc về Việt Nam vào tháng 12/2017 theo chính sách của chính quyền Tổng thống Donald Trump nhằm trục xuất người nhập cư từng phạm pháp, ông Cuong và ít nhất ba người bị trục xuất khác trên cùng chuyến bay đều đã sống ở Mỹ hàng chục năm.

Chỉ cho đến khi Pham Chi Cuong nhìn thấy chiếc máy bay chờ trục xuất ông khỏi nước Mỹ, người đàn ông 47 tuổi này mới thực sự ý thức được mình sắp bị đưa về Việt Nam, quê hương mà ông rời bỏ vào năm 1990, theo Reuters.

Việc trục xuất được thực hiện bất chấp Việt Nam và Mỹ đã ký một hiệp định song phương vào năm 2008 để đảm bảo những người nhập cư từ Việt Nam đặt chân đến Mỹ trước 1995 sẽ không bị trục xuất về quê nhà.

Pham Chi Cuong, 47 tuổi, bị trục xuất khỏi Mỹ vào tháng 12/2017, ngồi tại một quán ăn trên hè phố ở TP. HCM vào ngày 20/4. Ảnh: Reuters.

Ông Cuong và một số người bị trục xuất khác cho biết trên suốt chuyến bay kéo dài 17 tiếng từ Mỹ về Việt Nam, họ buộc phải giữ im lặng còn tay và chân họ bị trói.

Tất cả những người trả lời phỏng vấn đều cho biết họ cảm thấy khó khăn hòa nhập với cuộc sống ở Việt Nam. Các cán bộ công quyền nhìn họ với đôi mắt ngờ vực và không dễ tìm được việc làm.

“Nếu anh hỏi tôi: ‘Có muốn quay trở lại Mỹ hay không?’, tôi sẽ trả lời rằng: ‘Có’, nhưng tôi không biết quay lại đó bằng cách nào”, ông Cuong nói. Người đàn ông này bỏ lại sau lưng tổ ấm với vợ và các con tại thành phố Orlando, bang Florida.

Hiện chưa có con số thông kế chính thức về số lượng người Việt Nam đến Mỹ trước năm 1995, như trường hợp ông Cuong, bị trục xuất về nước. Nhưng theo một cựu cán bộ ngoại giao Mỹ, chính quyền Trump đang tìm cách trục xuất hàng nghìn người khác.

Theo Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE), trong số 8.600 người mang quốc tịch Việt Nam bị đưa vào danh sách trục xuất tính đến tháng 12 năm ngoái, có “7.821 người có tiền án, tiền sự”, người phát ngôn của ICE cho biết nhưng không cung cấp thông tin có bao nhiêu người trong số đó đến Mỹ trước năm 1995. Nhà Trắng từ chối bình luận về việc trục xuất người Việt.

Phân biệt đối xử

Sau chiến tranh, ông Cuong di cư sang Mỹ theo chương trình dành cho con lai Mỹ – Việt. Dù có cha là người Mỹ và sống hàng chục năm trên đất Mỹ với gia đình riêng, người đàn ông này vẫn chưa trở thành công dân Mỹ.

Và ông Cuong cũng không cảm thấy việc nhập quốc tịch là cần thiết vì ông “đường đường, chính chính” nhập cảnh vào Mỹ và được lao động một cách hợp pháp trên đất Mỹ. Thế rồi vào năm 2000, ông Cuong bị buộc tội hành hung và lĩnh án 18 tháng tù. Năm 2007, ông bị phạt thử thách một năm vì sử dụng rượu bia khi lái xe.

Cả hai lần phạm pháp, ông đều bị cơ quan chức năng cảnh bảo về khả năng bị trục xuất theo pháp luật nhưng lúc đó chưa có chính sách trục xuất những người nhập cư Việt Nam. Năm 2008 khi hiệp định song phương về trục xuất được ký kết giữa Hà Nội và Washington, ông Cuong thở phào nhẹ nhõm vì ông thuộc diện được miễn trục xuất.

Sau những lần bị bắt, ông Cuong, theo yêu cầu, thường xuyên trình diện với ICE và tránh xa các rắc rối liên quan đến pháp luật. Ông có một công việc ổn định là làm đầu bếp sushi và nuôi con trai ăn học qua ba năm đại học. Nhưng vào đầu tháng 11/2017, ông Cuong bị ICE bắt và tạm giam, hai tháng sau đó, ông được đưa lên máy bay trở về Việt Nam.

Cú sốc

Bui Thanh Hung, bị chính quyền Mỹ trục xuất về Việt Nam vào tháng 12/2017, ngồi ở một quán cafe ven đô TP. HCM vào ngày 19/4. Ảnh: Reuters.

Một người bị trục xuất khác, Bui Thanh Hung, sinh năm 1973, cũng là con lai Mỹ – Việt. Ông Hung bị kết án bạo hành gia đình vào năm 2010 dù ông bào chữa rằng sai lầm này xuất phát từ việc ông bắt gặp vợ mình ngoại tình với người đàn ông khác. Ông Hung lĩnh án 6 năm tù. Năm ngoái, sau khi ra tù, ông được đưa thẳng tới trại tạm giam của ICE và bị trục xuất vào tháng 12.

“Ở đây, tôi không có công ăn việc làm, không có ai giúp đỡ, không có chốn dung thân”, ông Hung nói và cho biết thêm hiện ông đang tạm ở nhờ nhà người quen.

Nhiều nhà hoạt động về quyền của người nhập cư tưởng rằng chính quyền Mỹ sẽ “chùn tay” khi ra quyết định trục xuất những người là con lai Mỹ – Việt như ông Hung và Cuong.

“Cộng đồng người nhập cư Đông Nam Á chúng tôi cảm thấy cực kỳ sốc”, theo luật sư Tin Nguyen, người tình nguyện hợp tác với các luật sư phi lợi nhuận của Cộng đồng người nhập cư Đông Nam Á đứng ra hỗ trợ những người bị trục xuất.

Ông Cuong và Hung bị trục xuất cùng đợt với khoảng 30 người nhập cư gốc châu Á khác. Trước khi đưa họ về đến Việt Nam, máy bay chở họ đỗ tại Myanmar và Campuchia.

“Tôi chẳng có tiền”, ông Cuong nói. “Vợ tôi thi thoảng gửi cho tôi vài trăm đô nhưng không ai giúp tôi cả, không gì hết”.

An Hồng