Hiện tại rất nhiều nước phát triển mở các chương trình và cơ hội định cư, nhưng tìm hiểu kỹ qua một loạt sẽ thấy:

Mỹ: đi du học xong là xách valise về nước, cửa ở lại cực hẹp trừ phi kết hôn, hoặc đầu tư định cư EB5 (500.000 USD và được hoàn lại sau 5 năm).

Úc và New Zealand: hơn chục năm trước thì thả cửa quá dễ, đi qua học làm tóc làm nông cũng được ở lại. Vài năm trở lại đây xiết chặt và hầu như đi học xong cũng lại xách valise về nước hoặc chạy qua các nước khác học tiếp.

Singapore thì 99% bít cửa, đi du học chỗ này xong lại tốn tiền đi du học nước khác nữa thôi.
Mấy nước châu Âu: phúc lợi không tốt, thất nghiệp tè le, dân Europeans chạy qua Bắc Mỹ sống đầy.
Còn lại là Canada với con đường rõ ràng và sáng cửa nhất, đầu tư cũng nhẹ tiền hơn các nước khác, chỉ khoảng 250.000 USD để mở doanh nghiệp cho bạn tự kinh doanh.

Vậy Canada có những mặt lợi và hại gì:

Giáo dục: Trẻ em ( dù là Canadian, con của PR, hay con của du học sinh ) sẽ đều được học miễn phí từ 4 tuổi đến 18 tuổi. Lưu ý các bạn du học Post Grad 1 năm thì con sẽ không được miễn phí khi học ( vấn đề này mình nói kỹ hơn vào các kỳ sau ). Mình đồ rằng quá bán những người quyết định đi vì lý do này : cho con cái một nền giáo dục tốt và nhân văn hơn, đỡ áp lực hơn, để con trẻ sống vui khỏe đúng với tuổi thơ hơn là chạy đua thành tích, so đo hơn thua với con người ta và đố kỵ gato. Làm bài toán nhỏ xíu xem ngoài cái lời $30,000 như mình đã nói ở Hồi 1, thì còn cái lời gì khác nhé :

Nếu nhà bạn có điều kiện cho con học Trường Canadian International School ( CIS ) ở Việt Nam suốt từ 4 tuổi đến 18 tuổi sẽ ngốn khoản học phí gần 6 tỉ tương đương $330,000 ( google là ra bảng học phí CIS ). Nếu 2 đứa con thì nhân đôi lên thành $630,000 ( học phí đã giảm 5% cho con thứ 2 và 10% cho con thứ 3 cùng học ), 3 đứa đi học là gần 1 triệu đô la Canada rồi nhé. Vậy thì nếu ở Việt Nam mà lèng xèng chỉ làm được dăm ba chục triệu một tháng, nghĩ cho tương lai của con ( và cả mình ) thì kiếm đường đi cho rồi chứ tiếc nuối làm gì. Khi bọn nhỏ hơn 18 tuổi học lên College và University thì mình cũng… khỏi phải lo luôn.

Nhà nước cho nó mượn tiền học xong ra trường đi làm tự tụi nó trả từ từ cho nhà nước. Tuy nhiên, cái bất lợi khi nuôi trẻ ở Canada là tốn kém khoản gửi Daycare ( cho trẻ dưới 4 tuổi ) và before & after school ( trường ở Canada học từ 8h30 đến 3h chiều mà cha mẹ thì đi làm từ 8h sáng đến 5h chiều ) ngốn khoảng 1k2/đứa, gửi đứa thứ 2 chung thì chỉ extra thêm $300 thôi. Chính phủ có cho tiền hỗ trợ cha mẹ $600~$800/con mỗi tháng tùy family income cao hay thấp, khoản này bạn có thể dùng để trả chi phí daycare hoặc/và cho tụi nhỏ học ngoại khóa như võ, vẽ, nhạc, bơi lội thể thao gì đấy. Một số trường dạy võ và chơi bóng rổ có nhận before & after school.

Y tế: Bảo hiểm y tế ở Canada miễn phí cho mọi người và cấp cứu 24/7, trừ khám chữa răng và mắt. Nếu chưa có thẻ bảo hiểm của tỉnh bang (cho PR & Citizen, cho foreign worker những người có work permit và có job) thì phải mua bảo hiểm tư nhân khoảng $700~1,000/năm. Sống ở Canada cái gì cũng nên mua bảo hiểm từ nhà đến xe để tránh rủi ro cho bản thân. Nhỡ xui vào nằm viện vài ngày là đi đứt $5,000 như thổi, hoặc xui quá đi làm quên tắt bếp cháy nhà thì cũng có bảo hiểm đền cho hàng xóm và sửa chữa lại nhà.

Văn hóa và Xã hội: Canada là một nước đa văn hóa, dân tứ xứ từ mọi miền thế giới đều sống ở đây, nghĩa là không thể tránh khỏi có sự kỳ thị. Nhưng mình quả quyết với các bạn là mức độ kỳ thị dân nhập cư ở Canada chắc chỉ bằng cái móng tay so với sự kỳ thị của dân Việt Nam mình với nhau từ trong nước cho tới ra nước ngoài : Bắc Trung Nam, Hà Nội 1 với Hà Nội 2, Sài Gòn với TpHCM, dân qua trước với dân qua sau, du học sinh đã có PR với du học sinh đang tìm kiếm PR, vàng với đỏ blah blah blah mà quy cho cùng, ai đã tìm đường sang vùng đất mới để sống đa phần chỉ mong cuộc sống bình yên. Ugly truth: nhiều bạn mới qua cứ hay chê Ấn Độ, chê Trung Quốc, chê Philippines theo phong trào nhưng lại không biết sự thật phũ phàng rằng cộng đồng Việt Nam là kém nhất trong các cộng đồng kia, dĩ nhiên ở đâu cũng có người tốt kẻ xấu. Nhìn chung người dân ở Canada rất tốt và giúp đỡ nhau tận tình. Họ tôn trọng sự khác biệt và cũng không đánh giá hay định kiến các trường hợp: ly dị, có con riêng, 2 hay 3 đời chồng/vợ, xăm mình, sở thích lạ…blah blah blah, sống ở đây bạn có cơ hội được là chính mình mà chả ai đánh giá bạn, ngay cả boss, có năng lực làm tốt việc là cứ được sủng ái thôi.

An ninh: Đi đâu làm gì cũng an tâm vì có chuyện gì gọi 911 thì vài phút sau 3 anh hùng : cảnh sát – cứu hỏa – cứu thương sẽ chạy đến hỗ trợ mình. Gần đây có vài vụ nổ súng gây thương vong gần chục người và tử vong vài người mỗi vụ khiến nhiều bạn sợ hãi và tưởng tượng ở Canada như loạn tới nơi. Hãy mở bản đồ ra xem đất nước Canada rộng thứ 2 thế giới, nếu tính tỉ lệ các vụ phạm tội trên diện tích sinh sống thì chắc phải gộp cả cái Đông Nam Á lại bao gồm cả Việt Nam trong đó để so sánh. Các vấn đề tiêu cực ở Việt Nam thì hầu như ai sống qua cũng đều biết mình không đề cập nữa. Nhiều vụ xe khách tông nhau chắc thương vong quá cha các vụ xả s.ú.n.g trong cả năm ở Canada. Sống ở đây sẽ không bị giựt điện thoại, nhỡ có rớt hay để quên bóp ví điện thoại thì cơ hội được trả lại cực kỳ cao. Chị bạn mình đi chơi ở Montreal rớt cái iphone mà họ nhặt được và ráng liên lạc để gửi về Toronto cho mình, còn bạn gái mình thì để quên ví tiền và giỏ xách vài lần, quay lại vẫn còn nguyên hoặc có người lạ giữ dùm trả lại ngay đó. Dân ở đây đa phần không tham và lừa lọc.

Thuế, thu nhập và chi phí: Thuế thu nhập ở Canada khá cao, làm hay mua cái gì cũng phải trả thuế, vừa trả thuế liên bang vừa trả thuế tỉnh bang, nhưng bù lại phúc lợi xã hội như mình đã kể ở trên thì quá xứng đáng cho việc đóng thuế. Ở nhiều nơi cày còng lưng ra đóng thuế nhưng phúc lợi thì chả có khỉ gió gì, you know what I meant. Chi phí sinh hoạt cho gia đình 2 vợ chồng 2 đứa con rơi vào khoảng $3,500~4,000/tháng ( mình đã viết về vấn đề này khá chi tiết trong các bài trước các bạn tìm đọc lại ). Ngay cả phí bảo hiểm xe cũng cực cao, trung bình $3,000~5,000/năm trong khi bảo hiểm xe auto ở Việt Nam mình chỉ khoảng 10~20 triệu đồng tương đương $1,000/năm. Bù lại giá xe ở Canada rẻ không bị đánh thuế gần 300% hehe Acura MDX 2018 giá $70,000 tương đương 1,2 tỉ đồng thì về Việt Nam thành 4,5 tỉ. Với thu nhập trung bình của một người chịu đi làm ở Canada, mọi thiết bị tiện nghi cho cuộc sống bạn đều có thể sắm sửa được dễ dàng, và bạn cũng có cơ hội làm người tử tế, không phải dùng hàng fake vì hàng chính hãng quá rẻ so với thu nhập bình thường. Bất động sản thì ở đâu cũng mắc như nhau, tậu rồi là è cổ trả nợ lòi họng trong 10~20 năm.

Công việc và Cuộc sống: Cuộc sống ở Canada tương đối nhàn và thoải mái. Với thu nhập của một người siêng làm dù bất kỳ ngành nghề nào thì trong vòng 2~3 năm là mua được một chiếc xe hơi đời mới 2018 – món tài sản mà ở Việt Nam là ao ước của đại đa số người và chỉ có dân thu nhập khá mới sắm được. Công việc ở Canada cũng không bị áp lực định kiến xã hội như ở Việt Nam, họ không quan tâm bạn có tuổi hay có gia đình chưa, họ chỉ cần người có năng lực làm. Làm nghề nào cũng đều tốt, đều quý và giúp ích cho xã hội bằng việc đóng thuế. Làm phục vụ ở Việt Nam nhiều khi bị khinh chứ ở đây họ – Canadians cho rằng “you help other people have a great time, you do a meaningful job”, thu nhập (salary + tip) của các bạn server trong các nhà hàng tây từ $3,000~$5,000/tháng, nếu bạn coi server là một nghề chính không phải là part-time job thì đừng bao giờ vào nhà hàng việt ( và cả những hãng xưởng của người việt ) làm : trả lương thấp hơn quy định $14/giờ, không có tip và bị o ép đủ kiểu, môi trường thì xầm xì lẫn nhau mệt não. Dĩ nhiên cũng có những chỗ chủ tốt, nhưng tình hình chung là thế, tốt nhất các bạn cứ kiếm chủ tây mà làm, deal với nhau bằng luật và tôn trọng lẫn nhau. English vẫn là success key, mình sẽ nói kỹ hơn vào kỳ tới về vấn đề chọn ngành học sao cho cân bằng giữa lấy được PR và phù hợp với bản thân, lại dễ có visa.

Thời tiết, môi trường và thực phẩm: Canada mang khí hậu 4 mùa thay đổi rõ rệt xuân hạ thu đông, nên các bạn sẽ cảm thấy một năm qua rất nhanh. Khí hậu chỉ khắc nghiệt ở một số nơi nên sẽ không như mọi người tưởng tượng mùa đông quá ghê ghớm. Các bạn cứ mặc nhiều lớp áo và trang bị áo winter jacket xịn hàng từ The North Face Gotham $300 trở lên là bao ấm, người ta sống được mình sống được, không có gì trở ngại cho vấn đề thời tiết và mùa đông. Không khí ở Canada cực kỳ trong lành và nhiều cảnh quan thiên nhiên đẹp. Thực phẩm và nguồn nước được kiểm duyệt an toàn, môi trường xanh sạch đẹp đi đâu cũng thấy cây hoa lá mát cả mắt và tâm hồn.

Giao thông và Cơ sở hạ tầng: Giao thông ở Canada rất trật tự và mọi người tuân thủ luật lệ giao thông. Dù kẹt xe cũng không ồn ào bát nháo lao nhao, đặc biệt hầu như không sử dụng kèn/còi xe. Đường xá rộng rãi thoáng mát, dĩ nhiên các thành phố lớn như Toronto thì không thể tránh khỏi tình trạng kẹt xe vào giờ cao điểm đặc biệt là ở khu trung tâm thành phố. Hệ thống phương tiện công cộng rất phát triển và nếu đi làm ở Downtown thì chắc không cần phải sử dụng xe hơi riêng. Thủ tục hành chính đơn giản nhanh chóng không rườm rà rắc rối, chỉ cần bản photocopy hoặc có bản chính đối chiếu là được không phải công chứng lung tung lúc ở phường lúc ở quận. Luật pháp ở đây rất rõ ràng minh bạch và được thượng tôn.

Tóm gọn lại, không có xã hội nào hoàn hảo và toàn màu hồng, song song phúc lợi luôn tiềm ẩn nhiều vấn đề bất cập của nó. Các bạn muốn làm giàu thì ở Việt Nam vì mọi thứ đều flexible, còn nếu bạn mưu cầu một cuộc sống ổn định cho cả gia đình, vừa đủ và không phải lo rày đây mai đó, ôm cái sổ hồng căn nhà tưởng chắc mẩm rồi ai dè bị quy hoạch thành ra lao đao thì hãy tìm đường qua Canada sống cho nhẹ đầu. Với hệ thống thu thuế và chi phí sinh hoạt cao ngất, cuộc sống ở Canada sẽ không quá giàu có, chỉ lủi thủi đi làm tuần 5 bữa rồi nghỉ cuối tuần chơi với gia đình hoặc đi ăn hàng với bạn bè, lễ lộc dài ngày đi du lịch thôi.

Ah về những vấn đề bất cập ở cả Canada và Việt Nam, việc mình nói ra đúng sự thật nó không hề làm cho việc đó tốt lên hay xấu đi. Sống mà không nhìn thẳng vào sự thật để thay đổi thì cứ ngủ mơ tiếp thôi