NSƯT Lê Mai xuất thân trong một gia đình có truyền thống hoạt động nghệ thuật. Những năm tháng t.uổi thơ của bà gắn bó với mảnh đất cửa biển Hải Phòng, nơi người cha của bà đã sinh trưởng và hoạt động nghệ thuật.

Cha của bà là nhà thơ – kịch tác gia Lê Đại Thanh hoạt động trong Đội kịch Trung ương cùng thời với Thế Lữ và Song Kim.

Ngoài sáng tác văn nghệ, ông cũng từng là giáo viên, học trò của ông sau này có nhiều người nổi tiếng như nhà văn Nguyên Hồng, nhà văn Nam Cao. Mẹ của bà tên là Đinh Ngọc Anh. Bà Đinh Ngọc Anh cũng từng là diễn viên kịch trong đoàn kịch Gió Biển của chồng mình (Lê Đại Thanh). Hai người em trai của Lê Mai cũng tạo dựng tên t.uổi trong lĩnh vực nghệ thuật là họa sĩ Lê Đại Chúc và đạo diễn, NSƯT Lê Chức.

Năm 1954, bà theo cha lên Hà Nội nhận công tác ở Đoàn kịch Trung ương do nhà văn, nhà viết kịch Học Phi khi đó làm trưởng đoàn.

Sau đó bà xin được về công tác tại Đoàn kịch Hà Nội. Không chỉ tham gia vào những vai diễn trên sân khấu kịch, bà còn xuất hiện trong những bộ phim truyền hình và phim truyện như: Hoa đắng, Hoàng hôn dang dở… để lại nhiều ấn tượng cho khán giả truyền hình ngay cả khi họ gặp bà ở ngoài đời thật.

Được biết, tại đây, Lê Mai đã quen và kết hôn với nghệ sĩ Trần Tiến (sau là NSND). Cặp đôi có với nhau 3 cô con gái Lê Vân – Lê Khanh – Lê Vi. Cuộc sống thời bao cấp nhiều khó khăn, gánh nặng kinh tế đè nén lên vai hai người khiến cho tình cảm vợ chồng dần phai nhạt. NSƯT Lê Mai chia sẻ: “Ông ấy t.uổi Sửu, tôi t.uổi Dần nên dễ sinh khắc khẩu. T.uổi còn trẻ nhưng rất hay cãi nhau nên cuộc sống vợ chồng khi đó rất mệt mỏi”.

Khi đó tuy chỉ mới hơn 30 t.uổi nhưng NSƯT Lê Mai đã đồng ý ký vào quyết định ly hôn. Khoảng thời gian đó cô con gái út Lê Vi mới được 3 t.uổi.

Cuộc ly hôn của NSND Trần Tiến và NSƯT Lê Mai cũng chẳng đúng nghĩa là ly hôn. Vì kinh tế kém, không có tiền để mua nhà riêng nên dù cả hai đã ly hôn thì NSND Trần Tiến và NSƯT Lê Mai với các con vẫn phải sống chung trong căn hộ rộng chỉ 24 m2.

Gian nhà được ngăn đôi bằng một tấm vách. NSND Trần Tiến ở một bên, bên còn lại là chỗ của NSƯT Lê Mai và 3 cô con gái. Xác định không liên quan gì đến cuộc sống của nhau, việc ai người đấy làm nhưng vì phải sống chung trong một căn nhà nên có những điều tất yếu phải chung đụng. Những cuộc cãi vã, ghen tuông và mâu thuẫn cứ thế tiếp diễn.

Khi được hỏi về chi tiết NSND Trần Tiến và NSƯT Lê Mai dù đã ly hôn nhưng vẫn ăn chung và thậm chí có lúc còn ngủ chung giường, được con gái cả Lê Vân viết lại trong cuốn tự truyện, bà Lê Mai thành thật trả lời: “Đó là do hoàn cảnh và cũng vì muốn con cái vẫn có tình cảm của bố và mẹ. Hơn nữa, ông ấy cũng không tự nấu ăn được nên cứ đến bữa là các con lại gọi bố ra ăn cơm. Rồi cũng có lúc con cái mủi lòng, tác động để bố mẹ quay lại với nhau. Nhưng đó là thời gian đầu thôi, vì sau đó thấy cũng không cải thiện được tình cảnh của bố mẹ nên các con tôi cũng không ai đề cập đến chuyện này nữa mà hoàn toàn ủng hộ chuyện bố mẹ ly hôn”.

Sau này để tránh phải tiếp xúc, NSƯT Lê Mai dọn hẳn xuống gian bếp ở. Ban ngày bà sẽ mang bếp ra ngoài nấu, nấu xong thì sẽ mang vào cất xuống dưới gầm giường. Khi Lê Vân mua căn nhà rộng 360 m2 ở Thụy Khuê (Hà Nội), cả nhà chuyển đến đó sống. NSND Trần Tiến ở phía đầu nhà, NSƯT Lê Mai ở cuối dãy.

NSND Trần Tiến và NSƯT Lê Mai chỉ thực sự sống đúng nghĩa ly hôn khi con gái cả Lê Vân lập gia đình riêng. NSƯT Lê Mai chuyển đến căn nhà ở trên phố Phan Đình Phùng sống bên cạnh nhà con gái Lê Khanh cho đến tận bây giờ.

Hi sinh ước mơ làm nghệ sĩ để thực hiện ước mơ cho con cái

Các đây 3 năm, trong chương trình “Chị em chúng mình”, NSND Lê Khanh đã kể lại câu chuyện xúc động về mẹ của mình – NSƯT Lê Mai, nghệ sĩ gạo cội của sân khấu kịch và truyền hình Việt Nam.

Theo lời Lê Khanh, mẹ của chị là nghệ sĩ thời xưa nên lương rất thấp. Khi đó, bà lúc nào cũng phải bươn chải, kiếm được đồng nào đều chăm chút hết cho gia đình, không chăm lo cho bản thân.

“Tới một ngày, mẹ tôi chỉ còn 34kg, đến mức không được đóng đào chính, phải đóng đào phụ. Một người còn có 34kg làm sao mặc được phục trang đẹp lên sân khấu? Mẹ tôi phải đan những chiếc áo len thật dày để mặc, rồi còn mặc thêm áo trần bông, khoác ra ngoài áo ngực để người trông to lên và lớp cuối cùng mới là áo phục trang”, NSND Lê Khanh kể.

Sau khi diễn xong, nghệ sĩ Lê Mai phải cởi thật nhanh phục trang sân khấu ra để về chăm con. Đi trên đường, mọi người cứ nhìn chằm chằm vào bà. Ban đầu, bà tưởng mọi người nhận ra mình là nghệ sĩ nên nhìn, nhưng mãi sau, bà mới phát hiện ra câu chuyện bi hài là mọi người nhìn không phải vì nhận ra bà mà vì thấy bà đang mặc áo ngực độn.

Vì quá xấu hổ, nghệ sĩ Lê Mai đã quyết định không lên sân khấu hay màn ảnh nữa, lùi lại phía sau, làm tất cả các nghề để nuôi sống gia đình, giữ gia đình có chồng và ba con làm nghệ sĩ. “Mẹ tôi đã chôn vùi ước mơ làm nghệ sĩ để thực hiện ước mơ cho chúng tôi”, nữ nghệ sĩ ngậm ngùi.

Sau những hy sinh cho con cái, ở t.uổi xế chiều, NSƯT Lê Mai bình yên bên con cháu. Bà kể về cuộc sống của mình cách đây hơn 2 năm: “Tôi sống một mình ở phố Phan Đình Phùng, Hà Nội. Sức khỏe của tôi rất tốt, hàng ngày tôi tự đi chợ nấu cơm. Ngày xưa, tôi ở với Lê Vi ở Phú Thượng, sau đó, Lê Vi về Pháp thì tôi cho Lê Khanh nhà. Lê Vi ở bên Pháp, vài năm mới về 1 lần. Tôi sang chơi 4 lần rồi và tuyên bố, mẹ đi vậy thôi, không sang nữa. Lê Vân ở Thụy Khuê với chồng người Hà Lan và các con.

Ngày xưa tôi làm ăn được lắm, được lộc về đất đai nên cũng có chút, mảnh đất rộng 360m2 Lê Vân đang ở tôi cũng mua. Hồi ấy, tôi đi mua mãi không được, đành ra uống nước chè và than: “Tôi đi khắp Hồ Tây mà không mua được miếng đất nào”, thế là có người bảo, anh tôi đang bán đây. Và rồi, tôi mua được đất với 15 cây vàng. Nó cũng là cái số hết”.