Những điều quá quen thuộc, gắn liền với các bác sĩ như biểu tượng ngành và áo blouse trắng, hóa ra lại ẩn chứa ý nghĩa sâu sắc hơn nhiều những gì ta vẫn tưởng.

Nói đến nghề y, chúng ta sẽ dễ dàng liên tưởng đến người bác sĩ trong chiếc áo blouse trắng cùng với chiếc ống nghe đeo ở cổ. Nhưng tại sao lại là những hình ảnh đặc trưng đó, bạn biết không?

Tại nước ta, ngày 27/2 hàng năm vẫn được tôn vinh là Ngày Thầy thuốc Việt Nam. Thế nhưng ngoài việc nhớ tới trọng trách cao cả của những người hành nghề y, bạn còn biết gì về cái nghề đặc thù này?

Tại sao biểu tượng trong ngành Y – dược lại là con r ắn mà không phải là con vật khác?

Theo truyền thuyết cổ đại Hy Lạp, Esculape là con trai của thần Apollo (vị thần của Thái Dương và của Trí Tuệ) và nàng Coronis. Truyền thuyết cho rằng, mẹ ông bị nữ thần Artemis (chị em song sinh với Apollo) gi ết ch ết vì t ội l ăng lo àn khi đang ma ng t hai ông. Điều ấy khiến cha ông đã phải m ổ lấy con ra khỏi b ụng mẹ.

M ất đi tình yêu của mẹ, Esculape bị đem b ỏ lên núi gần thành phố Epidaure, nhờ được dê cho b ú và được lũ chó canh chừng nên đã sống sót. Sau đó ít lâu, Esculape lại được cha mang đến cho Chiron, vị thần Nhân Mã (đầu người, hình ngựa) nuôi dạy những kỹ năng để trở thành một ch iến bi nh thực thụ. Do bản tính ưa quan sát và lớn lên trong khung cảnh thiên nhiên, Esculape lại sớm nhận ra các loại cây cỏ có dược tính ch ữa b ệnh hoặc có thể cải t ử hoàn sinh.

Một ngày nọ, Esculape đang trên đường đi thăm bạn gặp một con r ắn, ông đã đưa cây gậy ra và con r ắn liền bám lấy rồi bò lên quấn quanh cây gậy. Esculape nhanh chóng cầm cây gậy đậ p xuống đất để gi ết ch ết con r ắn. Ngay sau đó, một con rắ n khác bò tới cứu đồng loại của mình, miệng ngậm một loại thảo dược và dùng nó giúp con r ắn đã ch ết sống lại. Từ đó, Esculape để tâm tìm kiếm các loại cây cỏ trong núi để chữa bệ nh cho con người.

Thần Zeus – vị thần tối cao của đỉnh Olympia, lo sợ Esculape quá tinh thông y học sẽ giúp cho loài người trở thành bất t ử, không còn tin vào các vị thần và ngày càng h ỗn x ược nên đã sai anh em nhà Cyclops tạo mũi tên s ấm s ét để trừ ng ph ạt Esculape. Trước tình hình đó, Apollo đã va n nài cha mình t ha t ội cho Esculape, đồng thời cho phép Esculape đứng vào hàng tinh tú trong chòm sao Nhân mã (Sagittaire). Từ đó, Esculape được xem như thần bổ n mệ nh của các thầy thuốc.

Thần Esculape về sau lấy vợ hạ sinh được 2 con gái, 3 con trai. Lịch sử vẫn còn ghi nhận những cống hiến mà gia đình Esculape để lại cho cuộc chiến thành Troy cũng như lịch sử hàng ngàn năm của Hy Lạp thịnh vượng.

Để tưởng nhớ ơn đức của Esculape, hậu thế đã dựng bức tượng của ông, tay cầm chiếc gậy làm bằng cây nguyệt quế và một con  quấn quanh. Con r ắn này có tên là Elaphe longissima – một loài rắ n lành sống phổ biến ở châu Âu. Truyền thuyết còn kể thêm, loài r ắn này từng được đưa đến La Mã để c ứu ng uy cho người dân bị n ạn d ịch h ạch, chữa b ệnh cho họ bằng cách liế m các vế t thư ơng của người b ệnh khi họ đang say ngủ.

Thần Esculape được coi là ông tổ của ngành Y – Dược.

Dựa vào những điều còn ghi chép, ngày nay ngành y đã dùng biểu tượng con r ắn quấn quanh cây gậy phép của Esculape để tượng trưng cho ngành. Trong biểu tượng của ngành dược cũng sử dụng hình ảnh con rắn quấn quanh một cái ly hoặc cốc có chân cao (tượng trưng cho chén thuốc của nữ thần sức khỏe Hygia).

Biểu tượng của ngành Dược

2. Tại sao lại là áo blouse trắng?

Khi đến các phòng khám, bện h viện trên khắp thế giới, chúng ta sẽ bắt gặp những chiếc áo choàng trắng dài đến gối gắn liền với hình ảnh của bác sĩ (hay còn gọi là blouse trắng). Chúng bắt nguồn từ trang phục của những nhà khoa học làm việc trong phòng thí nghiệm và chính thức được sử dụng vào đầu thế kỷ XX.

Trước thời điểm đó, ngành y học nói chung bị coi là chung tính chất với ph ù thủ y, ph áp s ư, thầ y la ng – những người không được đào tạo chính thống, đưa ra những p hán x ét đầy tính th ần l inh và phải mặc quần áo bình thường.

Khi đó, các nhà khoa học đang mải miết tìm ra các loại thuốc và phương pháp ch ữa bện h mới. Tuy nhiên, quá trình áp dụng gặp nhiều khó khăn, chưa đem lại hiệu quả như ý. Điều đó khiến người dân ngày càng m ất lò ng tin vào những người làm nghề Y.

Để lấy lại sự tin tưởng của bệnh nhân, các bác sĩ bèn chọn áo choàng trắng làm áo ngành nhằm tách biệt bản thân. Họ muốn giành được sự tin tưởng của bệnh nhân như những nhà khoa học khác. Trang phục này còn giúp đảm bảo môi trường vô trùng và xoa dịu t âm l ý của người bệ nh. Không những vậy, màu trắng còn được coi là tượng trưng cho cuộc sống và sự tin h kh iết.

Thời kỳ đầu, áo choàng màu đen được dùng thay cho áo trắng khi sử dụng trong phòng x ét nghi ệm sinh học và v i tr ùng học bởi màu ấy giúp nhìn thấy bụi bẩn dễ hơn. Giai đoạn này, phương pháp chữa bệ nh còn sơ đẳng nên tỷ lệ t ử vo ng do b ệnh tật và dị ch b ệnh rất cao. Vô tình, tấm áo màu đen còn có tác dụng bày tỏ sự tôn trọng đối với người ch ết.

Năm 1915, các bác sĩ đều chuyển sang mặc áo blouse trắng và quần dài, bởi lẽ y học cũng như khoa học và kỹ thuật đã có bước phát triển vượt bậc, tỷ lệ t ử v ong giảm dần, sức khỏe con người được nâng cao. Người ta đồng tình rằng áo blouse trắng giúp các bác sĩ có trách nhiệm hơn với nghề nghiệp và làm bệ nh nhân thấy thoải mái.

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng có lời dạy: “Lương y như từ mẫu”. Người thầy thuốc phải là “lương y”, phải rè đức, hướng tâm, hướng thiện, đề cao chữ Thiện và chữ Tâm. Những người làm nghề y vừa có y thuật, vừa có y đức, đã thể hiện được những phẩm chất tốt đẹp của người thầy thuốc. Họ đã không quản khó khăn, thậm chí ngu y hiể m đến tí nh m ạng để chăm sóc sức khỏe, c ứu sống người bệnh, trở thành những người hùng thầm lặng của toàn dân.

Yan