Tính đến ngày 20/12, một số cuộc biể.u tìn.h chống lại ý định của ông Trump về khả năng nối lại việc tr.ục xu.ất những người Việt đến Mỹ trước năm 1995 vẫn diễn ra tại các nơi có đông cộng đồng người Việt sinh sống ở Mỹ. Trước đó, hôm 16/12, hàng ngàn người đã tập trung tại thành phố Westminster (quận Cam, California) bi.ểu tì.nh ph.ản đố.i.

Người Mỹ gốc Việt khắp nơi đang hoang mang trước thông tin mới đăng trên tờ The Atlantic: Tổng thống Donald Trump lại một lần nữa muốn trụ.c xu.ất những người Việt t.ị nạ.n ra khỏi nước Mỹ. Vụ này sẽ gây tranh cãi trong những ngày tới.

Biểu tình chống việc ông Trump sẽ trụ.c x.uất

Những người tham gia tuần hành đã đi qua khu Little Saigon – nơi tập trung nhiều cơ sở làm ăn của người Việt để thu hút thêm sự ủng hộ của cộng đồng.

“Tôi hy vọng chính quyền Trump biết rằng chúng tôi ồn ào và chúng tôi sẽ tiếp tục chiế.n đấ.u”, Monique Nguyen, một người tham gia tuần hành nói với phóng viên ABC: “Chúng tôi sẽ cố gắng ngăn chặn mọi thứ ông ấy đang cố gắng làm và đây chỉ là một sự khởi đầu của một phong trào lớn”.

Khoảng 200.000 người Việt Nam sống tại Little Saigon của quận Cam, California, nhiều người trong số này đến vào những năm 1990 với tư cách là dân t.ị n.ạn. “Mọi người phải tập hợp lại và ngăn chặn điều này”, một người biể.u tìn.h tên Fran Sosa kêu gọi, “Chúng ta phải xem xét nó với một mức độ ng.hiêm trọ.ng mà nó xứng đáng”.

Những người chống ý định của Tổng thống Donald Trump về việc sẽ trụ.c xuấ.t người Mỹ gốc Việt tuần hành qua khu Little Saigon (Ảnh: ABC)

Theo ABC, các vụ á.n làm cơ sở cho việc tr.ục xuấ.t đã xảy ra cách đây nhiều năm. Đài ABC dẫn ra một trường hợp cụ thể trong số đó: Tung Nguyen, 16 tuổi, cùng gia đình đến Mỹ vào những năm đầu 1990 để xin t.ị nạ.n, dính vào một vụ đâm ch.ém dẫn tới ch.ết người và bị tuyên á.n 25 năm tù. Tung nói với đài ABC rằng anh ta không phải kẻ đâ.m ch.ết n.ạn nhân và đã tỏ ra â.n hậ.n vì tuổi trẻ suy nghĩ không chín chắn. Tung thụ á.n 18 năm thì được Thống đốc California ân xá nhưng khi vừa ra khỏi t.ù thì bị đưa vào diện bị trụ.c xuấ.t ngay lập tức.

Sẽ tr.ục xu.ất khoảng 8.000 người Việt t.ị nạ.n?

Theo bài báo của The Atlantic, đây là những người Việt t.ị nạ.n đã đến Hoa Kỳ trước 12/7/1995 hiện chưa là công dân Mỹ, đã từng phạ.m pháp và đã nhận được lệnh trụ.c xu.ất, nhưng chưa rời khỏi nước Mỹ, vì theo một thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và Việt Nam ký năm 2008, không bị trụ.c xu.ất bất kể có lệnh của Tòa Di trú. Trích lời một phát ngôn viên (xin được giấu tên) của Tòa Đại sứ Hoa Kỳ tại Hà Nội, The Atlantic cho biết Nhà Trắng một lần nữa đang tìm cách dẫn giải lại một thỏa thuận giữa Hoa Kỳ và Việt Nam năm 2008 để nhất định t.rục xu.ất khoảng 8.000 người Việt có tiền á.n hình sự.

Đây không phải lần đầu tiên tin chính phủ Trump quyết định tr.ục xu.ất người Việt t.ị n.ạn đến Mỹ trước năm 1995 gây ch.ấn độ.ng dư luận. Vào tháng 3/2017, cộng đồng người Mỹ gốc Việt cũng như các tổ chức đấu tranh cho nhân quyền, dân quyền khắp nơi cũng hoang mang khi chính quyền Trump có một nỗ lực tương tự, đơn phương lý giải rằng những người nói trên không được bảo vệ theo thỏa thuận 2008, và bắ.t n.hốt một số người Việt t.ị nạ.n có tiền á.n vào các tr.ại gia.m của Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Hoa Kỳ (US Immigration and Customs Enforcement – ICE), trong khi chờ thủ tục t.rục x.uất.

Người Việt gốc Mỹ hoang mang trước tin Tổng thống Donald Trump lại một lần nữa muốn trụ.c xu.ất những người Việt t.ị nạ.n ra khỏi nước Mỹ. Ảnh: Getty Images

Việt Nam thoạt đầu chấp nhận một số người bị tr.ục x.uất, mặc dù theo thỏa thuận 2008 là không có việc này, nhưng sau đó không đồng ý tiếp nhận nữa, và cuối cùng thì Mỹ chỉ trụ.c xu.ất được 11 Việt kiều về Việt Nam, số còn lại tiếp tục bị gi.am cầm trong những trung tâm của ICE.

Ít lâu sau, các chi nhánh của tổ chức Văn phòng Tư Pháp Người Mỹ Gốc Á (Asian Americans Advancing Justice-Atlanta – AAAJ – tên trước đây là Trung tâm Tư vấn pháp lý) nộp đơn kiện chính quyền Trump với một vụ kiện tập thể (class-action lawsuit), đòi trả tự do cho họ, vì theo án lệ Zadvydas v. Davis 2001, thì ICE không được giữ người chờ bị tr.ục xu.ất quá 180 ngày, và nếu trong thời gian 180 ngày giam giữ không có quốc gia nào nhận thì phải thả họ ra.

Trong quyết định xác nhận vụ kiện tập thể, Thẩm phán Cormac J. Carney của Tòa Án Liên bang Hoa Kỳ phụ trách khu vực California cho biết, chính phủ Trump nói đã đạt một thỏa thuận với Việt Nam trong tháng 8, theo đó “việc trụ.c xu.ất người Việt đến Mỹ trước 1995 có vẻ khó thành” và sẽ dần dần trả tự do cho những người này.

Thế nhưng bài báo của The Atlantic cho thấy chính quyền Trump đã thay đổi quyết định một lần nữa, và lại tìm cách tr.ục xu.ất những người Việt có tiền á.n đã nhận được lệnh trụ.c xu.ất này.

Ông Phạm Chí Cường và Bùi Thanh Hưng vốn đã bị Mỹ trụ.c xu.ất vào cuối năm 2017, nay không nhà, không việc làm, không người thân ở Việt Nam – cả hai đang trao đổi với luật sư Tín Nguyễn ngày 19/4 tại TP.HCM. Ảnh: Reuters

Phản ứng từ mọi giới

Không chỉ cộng đồng người Mỹ gốc Việt mới có những ph.ản ứ.ng g.ay g.ắt. Tính đến hôm 17/12, ít nhất 27 dân biểu liên bang Hoa Kỳ ở những địa phương có nhiều cử tri gốc Việt, đã gửi thư bày tỏ quan ngại, và yêu cầu chính quyền Trump tôn trọng thỏa thuận năm 2008 như hai bên đã ký kết.

Ông Trump đã từng đến Đà Nẵng năm 2017 để dự Hội nghị Thượng đỉnh APEC. Ảnh: Getty Images

Người phả.n đố.i nêu lên tính cách thiếu nhân văn trong việc muốn trụ.c xuấ.t những người tị n.ạn Việt Nam, đa số đã sinh sống ở Mỹ trong biết bao thập niên, và con cháu họ, có khi chưa bao giờ sinh sống ở Việt Nam.

Cựu Ngoại trưởng John Kerry đăng trên Twitter: “Thật đáng hổ thẹn. Sau khi rất nhiều người (từ George H.W. Bush đến John McCain và Bill Clinton) đã làm việc trong nhiều năm để chữa lành v.ết thư.ơng này và quên đi cu.ộc chiế.n, thì họ (chính phủ Trump) đã quay lưng lại với những người phải chạy trốn khỏi đất nước. Trump làm thế để đạt được mục đích gì cơ chứ?”.

Ông Bảo Nguyễn, cựu Thị trưởng thành phố Garden Grove, nói với phóng viên BBC News hôm 13/12 rằng ông cảm thấy rất buồn vì hành động mà ông cho là “thiếu nhân đạo”: “Sau khi những người t.ị nạ.n bị kết t.ội này đã chịu hình p.hạt, đã thụ á.n theo bản án của tòa, trụ.c x.uất họ là kết á.n họ lần thứ hai, và là một hành động vi hiến. Thật là b.ất cô.ng và thiếu nhâ.n đạo khi những cá nhân này bị tách khỏi gia đình, con cái họ”.

Về chuyện sẽ tr.ục xu.ất này, đa số người Mỹ gốc Việt đều có chung ý kiến:

”Cộng đồng chúng ta ủng hộ một chính sách di trú bảo vệ quyền hiện hữu và an ninh quốc gia đầy nhân văn, khoan dung và hợp lý, theo đúng tinh thần và truyền thống di dân của nước Mỹ. Tuy nhiên, chúng ta sẽ không thể chấp nhận được một chính sách di trú kh.ắt kh.e vô cớ, vừa không hợp lý mà cũng chẳng hợp tình”.

* *

Vụ gây sốc này đặc biệt tạo nhiều hoan.g m.ang khi chỉ trước đó ba tuần, tờ The New York Times đưa tin nội các của Tổng thống Trump đã âm thầm từ bỏ nỗ lực tr.ục xu.ất một số người trong cộng đồng người Việt đa số có công ăn việc làm ổn định tại Mỹ. Theo những người Mỹ gốc Việt tại California, họ sẽ tiếp tục đấ.u tra.nh để ông Trump bỏ ý định trụ.c xu.ất “thiếu tình người” này.

Thỏa thuận năm 2008 thể hiện những gì?

– Thỏa thuận năm 2008 được ký giữa Cơ quan Di trú Mỹ và đại diện của chính phủ Việt Nam tại Hà Nội vào ngày 22/1/12008, qua đó, Việt Nam bằng lòng nhận những người Việt di dân bị Hoa Kỳ ra lệnh tr.ục xu.ất, nhiều người trong số đó có tiền á.n, theo những điều kiện được ghi rõ trong biên bản.

– Thỏa thuận có mục đích bàn về việc tr.ục xu.ất người Việt về Việt Nam, là kết quả đàm phán 10 năm của hai bên. Điểm then chốt là những người Việt đến Mỹ trước ngày 12/7/1995 sẽ không bị trụ.c xu.ất, được ghi rõ trong Khoản 2, Điều 2: ”Công dân Việt Nam sẽ không bị trả về Việt Nam theo thỏa thuận này, nếu họ đến Hoa Kỳ trước 12/7/1995 – ngày mà quan hệ ngoại giao Mỹ – Việt được tái thiết. Chính phủ Hoa Kỳ và chính phủ Việt Nam duy trì vị trí pháp lý tương ứng của họ với công dân Việt đến Hoa Kỳ trước ngày đó”.

– Thỏa thuận này có hiệu lực trong vòng 5 năm, và sau đó sẽ tự động gia hạn thêm ba năm, trừ khi một bên quyết định không muốn gia hạn. Nếu không muốn gia hạn, bên này phải báo cho bên kia tối thiểu trước 6 tháng. Còn nếu muốn tạm ngừng hay hủy bỏ thỏa thuận, bên này phải cho bên kia biết trước 1 tháng. Vì thỏa thuận hết hiệu lực lần đầu tiên vào năm 2013, nên đã được gia hạn tự động năm 2016, và sắp được tự động gia hạn một lần nữa, vào tháng 1/2019.

Thủy Tiên

(Theo BBC News)