S.ú.n.g tiểu liên Uzi là một ví dụ kinh điển về một vũ khí được sản xuất bởi một nền công nghiệp quốc phòng non trẻ nhưng có đầy hoài bão vào quyết tâm.

Khẩu s.ú.n.g nhỏ làm nên thương hiệu vũ khí Israel

S.ú.n.g tiểu liên Uzi – một khẩu tiểu liên được thiết kế hoàn hảo, đáng tin cậy và có sức lan tỏa toàn cầu; nó là vũ khí khởi đầu mang tính biểu tượng cho một nền công nghiệp quốc phòng hùng mạnh của đất nước Israel sau này.

Một trong những vũ khí dễ nhận biết nhất của thời kỳ hậu chiến không phải từ Mỹ hay Liên Xô, mà đến từ một quốc gia trẻ nhất, đó là Israel. Uzi được thiết kế theo triết lý đơn giản, rẻ tiền; có thể khắc phục được các vấn đề hậu cần của một đội quân “nhà nghèo” trước khi trở thành một quân đội “chuyên nghiệp”.

Không chỉ thành công trong nước, tiểu liên Uzi còn thành công trong xuất khẩu, trở thành một vũ khí được yêu thích của quân đội nhiều quốc gia như Nhật Bản, Đức, Bỉ, Peru và Brazil; vũ khí này cũng được sản xuất theo giấy phép ở nước ngoài.

Trở lại năm 1948 và sự ra đời của Israel khi đó: Khi vừa được tuyên bố thành lập nhà nước Do Thái, quốc gia non trẻ này lập tức bị tấn công bởi các nước láng giềng Arab: Ai Cập, Syria, Liban và Transjordan (hiện nay là Jordan).

Đặc công Việt Nam huấn luyện chiến thuật cùng s.ú.ng tiểu liên Uzi.

Nhiều tổ chức bán quân sự của Israel, đặc biệt là lực lượng dân quân Haganah, kết hợp với Lực lượng quân đội Israel vừa mới được thành lập đã chiến đấu kiên cường, bảo vệ vững chắc đất nước; mặc dù liên quân Arab quân số đông và trang bị vũ khí tốt hơn Israel nhiều lần.

Khi đó Lực lượng phòng vệ Israel (IDF) chỉ có hai trăm khẩu s.ú.ng máy, mười nghìn khẩu s.ú.ng trường và 3.600 khẩu s.ú.ng tiểu liên từ nhiều nguồn, mà đa phần là do những người Israel yêu nước tại Mỹ và châu Âu mua quyên góp; trong cuộc chiến này, nhiều người Israel đã sử dụng cả s.ú.n.g thể thao và s.ú.n.g ngắn để chiến đấu chống lại liên minh Arab hùng mạnh.

Một khó khăn trong cuộc chiến là công tác đảm bảo đạn dược, vì các loại vũ khí từ nhiều nguồn khác nhau, nên nguồn đạn và phụ tùng thay thế rất khó khăn; trong khi đất nước mới thành lập, nguồn tài chính và đồng minh thân cận của Israel chưa có. Phần lớn vũ khí của đất nước, thậm chí là cả máy bay chiến đấu, đều được mua lại thông qua buôn lậu.

Giải pháp cấp bách lúc này là để tận dụng lợi thế về chất xám của giới trí thức và những người Do Thái đã từng tham gia Thế chiến II để chế tạo vũ khí cho quân đội mình.

Năm 1952, một người lính Israel gốc Đức, đó là Trung úy Uziel Gal đã phát minh ra một khẩu s.ú.ng tiểu liên mới và nhanh chóng được cấp bằng sáng chế; khẩu sú.ng có cấu tạo nhỏ gọn, sử dụng cơ chế lên đạn bằng phản lực bắn, tận dụng khối lượng của toàn bộ khóa nòng nhằm hãm lực giật.

Tay cầm của sú.n.g đặt ở giữa, bên trong là hộp tiếp đạn thẳng, làm cho s.ú.ng cân bằng trong quá trình sử dụng. Thiết kế này làm cho sú.n.g rất gọn, tăng tính cơ động cũng như giúp xạ thủ có thể bắn bằng một tay và dễ dàng thay hộp tiếp đạn trong điều kiện đêm tối theo nguyên tắc “bàn tay tìm thấy bàn tay”.

Uzi có thiết kế với khóa nòng mở, được lồng vào bên trong nắp hộp khóa nòng để giữ kích thước nhỏ gọn; có 2 chế độ bắn là phát một và bắn liên thanh, tốc độ bắn lý thuyết khoảng 600 phát/phút. S.ú.ng sử dụng đạn 9 mm, hộp tiếp đạn từ 25 đến 32 viên, tầm bắn hiệu quả 200 mét.

Về bộ phận ngắm, s.ú.ng có đầu ngắm và thước ngắm đơn giản ở 2 chế độ bắn gần và bắn xa (thước ngắm đồng thời cũng là tay kéo khóa nòng). Về cơ cấu an toàn, s.ú.ng có khóa 3 chế độ kết hợp với chặn kim hỏa cho s.ú.ng mức độ an toàn cao; khẩu s.ú.ng lấy tên chính người phát minh ra loại s.ú.ng này làm tên gọi.

Các thành phần của s.ú.ng tiểu liên Uzi.

Điều gì khiến Uzi trở thành một khẩu tiểu liên hiệu quả?

Thứ nhất, nó chế tạo bằng phương pháp đột dập, có thể sản xuất hàng loạt một cách dễ dàng và rẻ tiền – phù hợp với hoàn cảnh một đất nước nghèo mà chưa có ngành công nghiệp cơ bản.

Thứ hai, vị trí hộp tiếp đạn kiêm tay cầm ở giữa s.ú.ng, làm cho nó cân bằng tốt, giống như một khẩu s.ú.ng ngắn.

Thứ ba, độ an toàn cao, sử dụng đơn giản, cho nên những người không cần được huấn luyện nhiều cũng có thể sử dụng tốt, thậm chí là cả trẻ em và phụ nữ cũng có thể sử dụng được loại s.ú.ng này.

Ưu điểm cuối cùng, là việc sử dụng đạn 9×19 parabellum, một loại đạn dùng phổ biến cho s.ú.ng ngắn khi đó, nên dễ dàng cho việc bảo đảm đạn nguồn đạn cho s.ú.ng.

Tuy nhiên, Uzi không phải là vũ khí tiêu chuẩn của bộ binh Israel; do tầm bắn hiệu quả của s.ú.ng rất ngắn, tối đa chỉ là 200 mét, nên s.ú.ng chỉ phát huy tốt khi chiến đấu trong các khu vực đô thị, nhưng ít hữu dụng hơn ở địa hình trống trải, đồi núi. Ở những nơi này, s.ú.ng trường tiến công mới thực sự hữu ích.

Phần lớn IDF sử dụng khẩu FN-FAL của Bỉ, trong khi khẩu Uzi được trang bị cho lính dù, xe tăng, xe bọc thép và các đơn vị lực lượng đặc biệt.

IDF bắt đầu đưa khẩu Uzi vào biên chế năm 1954, những trận chiến đấu đầu tiên mà quân đội Israel sử dụng khẩu Uzi là khi các lính dù Israel thuộc đơn vị 202 phục kích ở đèo Mitla trên bán đảo Sinai.

Lực lượng lính dù đã phá vây các lực lượng Sudan và Ai Cập từ bên trong và xung quanh đèo để hỗ trợ một cuộc tấn công lớn hơn để chiếm bán đảo Sinai. Khẩu Uzi nhỏ gọn, hỏa lực mạnh mẽ đã tỏ ra hiệu quả trong chiến đấu với quân Ai Cập phòng ngự trong các hang động gần đó.

Trong cuộc chiến năm 1956, Uzi được sử dụng tại sa mạc Sinai chống lại người Ai Cập, trên đường phố và ngõ hẻm của Bờ Tây chống lại quân đội Jordan, và ở Cao nguyên Golan chống lại người Syria.

Quân đội các nước Arab vào cuối những năm của thập kỷ 1950 đã được trang bị rộng rãi các loại s.ú.ng trường tiến công hiện đại của Liên Xô đó là loại AK-47, có tầm bắn hiệu quả gấp 3 lần khẩu Uzi.

Điều đó có nghĩa là ở phạm vi xa hơn hai sân bóng đá, quân Arab có thể dễ dàng đạt được ưu thế về hỏa lực với lực lượng Israel được trang bị vũ khí hỗn hợp tiểu liên Uzis và s.ú.ng trường bán tự động FAL.

Để đảm bảo hỏa lực cho bộ binh, IDF đã được Mỹ trang bị các loại s.ú.ng trường tiến công M-16 và Israel cũng tự lực phát triển một mẫu s.ú.ng trường tiến công Galil dựa trên khẩu AK-47; khẩu tiểu liên Uzi được cải tiến và trang bị cho các đơn vị lực lượng đặc biệt của Israel.

S.ú.ng tiểu liên Uzi đã được cải tiến và nâng cấp nhiều lần, có nhiều phiên bản như Uzi Mini là một phiên bản nhỏ gọn, dễ che giấu hơn với báng s.ú.ng có thể gấp lại; phiên bản Micro Uzi với thiết kế còn nhỏ gọn hơn nữa.

Phiên bản cải tiến mới nhất là Uzi Pro (năm 2010), được đánh giá là một mẫu s.ú.ng tuyệt vời, kế thừa xứng đáng truyền thống của gia đình Uzi huyền thoại với các đặc tính của một khẩu tiểu liên tương lai.

Đặc công Việt Nam huấn luyện chiến thuật cùng s.ú.ng tiểu liên Uzi.

Tiểu liên UZI trong biên chế lực lượng vũ trang Việt Nam

Tiểu liên Uzi ngoài biên chế cho lực lượng phòng vệ Israel, còn được xuất khẩu rộng rãi và được các quốc gia khác sản xuất theo nhượng quyền của Israel, trong đó có Việt Nam. Tiểu liên UZI đã được ngành công nghiệp quốc phòng Việt Nam sản xuất và trang bị cho các lực lượng quân sự đặc biệt, trong đó có lực lượng đặc công.

Với ưu điểm ngắn gọn phù hợp với thể trạng của người Việt Nam, cùng tốc độ bắn nhanh nên rất tiện lợi trong các hoạt động đặc biệt; nhất là trong cận chiến, bắn găm, bắn gần…rất phù hợp với chiến thuật của lực lượng đặc công chúng ta.

Không chỉ dừng lại ở mức độ sử dụng, Việt Nam đã có nhiều cải tiến để phù hợp với điều kiện hoạt động và phương châm tác chiến của quân đội ta.

Một trong những cải tiến đáng kể đối với s.ú.ng tiểu liên Micro Uzi là đề tài chế tạo thiết bị hiệu chỉnh kính ngắm MARS bằng laser. Cải tiến này đã nâng cao đáng kể hiệu suất khai thác và hiệu quả chiến đấu của s.ú.ng.

Uzi là một cuốn sách giáo khoa về một dự án đơn giản nhưng thành công bởi một ngành công nghiệp vũ khí mới ra đời.

Một khẩu s.ú.ng tiểu liên được thiết kế tốt, đáng tin cậy làm bằng phương pháp dập nguội; là một trong những khẩu s.ú.ng mang tính biểu tượng nhất từng được chế tạo trên thế giới.

Mặc dù hiện nay nhiều mẫu s.ú.ng hiện đại ra đời và thay thế vai trò khẩu Uzi, nhưng lịch sử quân sự thế giới vẫn ghi nhận đây là một trong những loại vũ khí thành công nhất từng được chế tạo.

Theo Trinh Ngọc Tiến/ Thời đại