Giá xăng cao kỷ lục đang khiến nhiều người Canada túng quẫn tài chính. Thông thường, khi chuyện này xảy ra, thiệt hại do giá xăng cao sẽ được bù đắp bằng mức tăng trưởng bùng nổ của nền kinh tế Canada. Trước đây, giá dầu cao khiến đầu tư và việc làm tăng mạnh.

Nay thì khác.

“Thông thường, khi giá dầu tăng, người dân Canada được nhẹ nhõm hơn về giá xăng do đồng CAD lên giá,” nhà kinh tế trưởng Avery Shenfeld của ngân hàng CIBC nhận định.

“Nhưng nay đồng CAD không tăng theo giá dầu, mà lại di chuyển theo hướng ngược lại, càng tăng thêm áp lực cho những khó khăn hiện tại của các hộ gia đình Canada.”

Đồng CAD thường tăng giá vì có kỳ vọng là ngành dầu khí của Canada sẽ tăng chi tiêu đầu tư, nhưng hiện nay ngành này đang tỏ vẻ thận trọng hơn mặc dù đang có lợi nhuận kỷ lục.

Lần gần đây nhất giá dầu thế giới tăng cao như vậy, bắt đầu vào năm 2008, chi tiêu đầu tư và việc làm bùng nổ. Chuyên gia về hàng nguyên liệu Rory Johnston cho rằng giá dầu thấp và lợi nhuận thấp trong nhiều năm qua đã khiến các công ty cảnh giác với việc biến chuyển quá nhanh lần này.

“Trong thập niên qua, người ta đã tổn thất khá nhiều,” Johnston, tác giả của bản tin Commodity Context và giám đốc điều hành tại Price Street Inc., nói.

Chu kỳ tăng giảm của dầu thì ai cũng đã quá rõ. Khi giá dầu cao, các công ty tăng thêm nhiều giếng khoan dầu, mua thiết bị mới và thuê thêm nhân công mới. Các công ty làm mọi cách để kiếm được càng nhiều lợi nhuận càng tốt trong khi giá dầu cao.

Nhưng giống như mọi thứ khác, thị trường dầu bị cung và cầu chi phối. Giá tăng vì không có đủ dầu để đáp ứng nhu cầu. Khi các công ty sản xuất nhiều dầu hơn, sự thiếu hụt nguồn cung sẽ thu hẹp lại và giá giảm.

Giá dầu thế giới giảm trong năm 2015 và liên tục ở mức thấp trong nhiều năm. Giá dầu đã cố gắng hồi phục vào năm 2019 nhưng rồi đại dịch ập tới. Giá dầu sụp đổ và giới đầu tư bị tổn hại nặng nề.

Johnston cho rằng giá thấp như vậy có tác động rất lớn ở những nơi có chi phí cao như miền tây Canada.

“Ngoài đủ thứ chuyện khác, [miền tây Canada] bị các hạn chế về đường ống dẫn dầu và sự phản đối về môi trường,” Johnston nhận định. “Tôi nghĩ rằng ta đã thấy sự chuyển tiếp dần dần sang ý định đầu tư ít hơn trong ngành dầu cát trong bất cứ tình huống giá nào.”

Nhà kinh tế Shenfeld của ngân hàng CIBC cho rằng giá dầu cao vẫn là có lợi ròng cho nền kinh tế Canada, nhưng tình hình hiện nay đã khác.

“Khi chúng [giá dầu cao] là do những gián đoạn trong nền kinh tế toàn cầu gây ra, chúng sẽ không có nhiều quyền năng như khi chúng là do từ hoạt động kinh tế mạnh mẽ trên toàn thế giới,” ông nói.

Khi giá dầu tăng vọt trong những tháng qua, các công ty dầu nhẹ nhõm vì cuối cùng họ lại có lời. Saudi Aramco báo cáo lợi nhuận kỷ lục 40 tỷ đô trong quý 1 năm 2022. Công ty Cenovus của Canada có quý tốt nhất xưa nay với lợi nhuận 1.6 tỷ đô.

Nhưng giai đoạn giảm của chu kỳ tăng giảm hiện nay đang khiến các công ty dầu và nhà đầu tư của họ lo âu.

“Có xu hướng rõ hơn về việc phải cẩn trọng, muốn chắc rằng các mức giá cao này sẽ còn trước khi đổ thêm tiền đầu tư nhiều như đã làm trong chu kỳ tăng gần đây nhất,” Shenfeld nói.

Vậy liệu các mức giá cao này sẽ còn lâu? Hai năm qua có những thời kỳ biến động thuộc hàng cao nhất trong lịch sử hiện tại.

“Là một nhà kinh tế, tôi dị ứng với bất cứ nhận định nào nói rằng lần này thì khác,” Brett House, nguyên là phó ban phân tích kinh tế tại ngân hàng Scotiabank.

Ông nói rằng đã có nhiều tiên đoán vội vã rằng COVID-19 đã thay đổi mọi thứ mãi mãi. Nhưng sau hơn hai năm, những tiên đoán đó hiện không thành hiện thực.

Ông nói rằng rõ ràng hiện tượng làm việc tại nhà chưa sớm chấm dứt, mà có thể khiến một số người tiêu dùng có nhiều lựa chọn hơn về mức độ họ cần đi lại.

“Điều có thể khác biệt là sự linh hoạt của cầu trong phản ứng với giá dầu cao,” House nói. “Cầu hiện nay ít co dãn hơn so với trước đây.”

Hẳn nhiên là không phải ai cũng làm việc tại nhà. Và không phải tất cả những người có thể làm việc tại nhà sẽ làm vậy – ngay cả khi giá xăng lên cao kỷ lục.

Nhưng nếu một số người chọn như vậy, điều đó sẽ làm giảm cầu và cho phép thị trường quay trở lại cân bằng nhanh hơn.

Nhưng điều đó phụ thuộc vào thói quen của người tiêu dùng. Như bỉnh bút Don Pittis của đài CBC nhận định, ngay cả khi đối mặt với giá xăng cao ngất ngưỡng, ít nhất là tạm thời hiện nay thói quen lái xe của người Canada vẫn giữ nguyên.

(yeucanada.com)