Hãng xe điện Việt Nam ngắm tới mục tiêu ngang bằng giá giữa xe điện và xe xăng bằng cách chỉ bán một phần chiếc xe.

Mới nhìn qua, giá xe quá ngon. Hãng xe VinFast của Việt Nam vừa mới tung ra toàn bộ dòng xe điện SUV, và tin đáng chú ý nhất – ngoài chuyện hãng sản xuất xe chỉ mới gần 4 tuổi đời sẽ ra mắt không chỉ một, không chỉ hai, mà tới năm loại xe điện mới toanh cùng một lúc – là giá xe. Loại xe VF 8, xe điện SUV thuộc nhóm D [xe cỡ lớn], sẽ có giá bán lẻ $41000, còn loại xe VF 9 lớn hơn sẽ có giá khởi điểm $56000.

Nhưng đó là giá USD. Tức là, dùng tỷ giá hiện nay – và không như hầu hết các hãng xe khác, VinFast có ý định giữ mức giá nhất quán ở mọi thị trường – xe VF 8, kích cỡ tương đương xe Chevrolet Equinox hoặc Ford Edge, sẽ có giá hơn 52000 CAD một chút khi bán ở thị trường Canada trong năm nay, còn chiếc VF 9, tương đương xe Jeep Grand Cherokee hoặc Hyundai Palisade, có giá khoảng 71500 CAD.

Cả hai mức giá MSRP (giá bán lẻ đề xuất của hãng sản xuất) đều không cạnh tranh được với loại xe chạy xăng/dầu tương đương với nó, nhưng so với xe Tesla Model Y, xe VF 8 rẻ hơn khoảng 20000 CAD, còn mức giá hơn 70 ngàn đô của xe VF 9 bằng khoảng một nửa giá bán của Tesla cho xe Dual Motor Model X. Nếu VinFast có thể giữ được mức giá đó, hãng xe Việt Nam dường như đã giải được bài toán ngang bằng giá [với xe xăng] mà hiện vẫn là vấn đề hóc búa của phân khúc thị trường xe điện. Nhưng có một chi tiết nhỏ xíu, tí ti cần lưu ý về cái tin có vẻ quá vui này – Bạn không sở hữu trọn chiếc xe.

Ừa, thì bạn sở hữu hai động cơ điện. Cũng sở hữu lốp xe, bánh xe, và ghế ngồi nữa. Đúng là bạn sở hữu toàn bộ vỏ xe, tất tần tật những thứ trong khoang xe, và tất cả những món công nghệ cao dùng để vận hành một chiếc xe điện, bán tự động hiện đại. Thứ duy nhất bạn không sở hữu là pin. Món đó thì bạn thuê – vĩnh viễn – từ VinFast.

Xe VF 8 và VF 9. (Ảnh: VinFast)

Kiểu bán xe này đương nhiên gây ra đủ kiểu thắc mắc, nhất là xung quanh chuyện bảo hiểm; trách nhiệm nếu bạn không trả tiền thuê pin; và liệu với kiểu tính giá xe này, xe điện VinFast có đủ điều kiện được hưởng các loại trợ cấp cấp liên bang và cấp tỉnh bang hay không. Song, câu hỏi mấu chốt về nước cờ thí quân của VinFast đơn giản chỉ là: Liệu chỉ mua một phần của chiếc xe có thực sự lợi tiền cho bạn?

Thiệt tình chúng tôi không biết câu trả lời. VinFast không tiết lộ gì về chuyện mức phí thuê pin ở Canada có thể là bao nhiêu, mà chỉ nói rằng phí thuê pin hàng tháng cộng với tiền điện cần để sạc pin sẽ gần như tương đương với chi phí xăng dầu hàng tháng của một chủ xe động cơ đốt trong. Tuyên bố vậy coi bộ khá mạnh miệng, và chuyên mục xe cộ Motor Mouth nghĩ là đáng tìm hiểu coi sao. Vì vậy, chúng tôi đã nghiên cứu cách áp dụng kiểu mua xe thuê pin này ở Việt Nam. Đây là những phát hiện của chúng tôi.

Tại thị trường nội địa của mình, VinFast hiện đang bán xe VF e34, loại xe điện SUV cỡ nhỏ có kích cỡ gần bằng – và, rủi thay, cũng gần giống hình dạng – với xe EcoSport của Ford. Ở Việt Nam, xe này có giá tương đương khoảng 38715 CAD. Căn cứ trên mức giảm giá chút đỉnh do tỷ giá mà VinFast có vẻ sẽ áp dụng cho các thị trường Bắc Mỹ, xe e34 có lẽ sẽ có giá bán lẻ khoảng 37000 CAD ở Canada.

Trong khi đó, tại Việt Nam, bạn có thể thuê pin dùng 500 cây số mỗi tháng (ở mức phí 30 CAD, cộng với phí sử dụng vượt trội 5 xu/cây số) hoặc trả phí 80 CAD cho 1400 cây số. Cộng thêm chi phí sạc pin, chi phí ước tính cho một người lái xe trung bình ở Canada chạy khoảng 15000 cây số – tỷ lệ 55-45 giữa đường nội đô và xa lộ, theo Bộ Giao thông Canada – có thể vào khoảng 150 CAD/tháng. Vậy mức đó so với chi phí dùng xe EcoSport nói trên thì sao?

Chà, ở Canada đây, hãng Ford sẽ bán cho bạn – thực ra giống như năn nỉ bạn mua giúp cho họ – một chiếc EcoSport với giá chỉ khoảng $25,599, và cao nhất là $32,099. và , theo Bộ Giao thông Canada, một chiếc EcoSport — với hiệu suất xăng dầu không phải là tằn tiện cho lắm cho xe cỡ đó 9.3 lít / 100 cây số — sẽ ngốn khoảng 1400 CAD tiền xăng mỗi năm. Tức là khoảng $120 mỗi tháng.

Vậy thì đâu có ngang bằng giá [với xe xăng] như đã hứa. Mặt khác, có một điểm khác thường lý thú về chiến lược định giá của VinFast. Xưa nay chúng ta đã được dạy – bởi cả cha mẹ lẫn các nhà kinh tế học – rằng một trong những phương châm hàng đầu của chi tiêu gia đình là mua luôn rẻ hơn thuê. Tuy nhiên, theo Desario.com, ở tỷ giá hiện tại, mua pin của xe VF e34 tốn 11200 CAD. Tức là – tôi tính luôn để bạn khỏi với lấy máy tính – tương đương với thuê pin dùng cho 196000 cây số (122500 dặm), mà đó có thể là lý do tại sao, ít nhất là cho tới nay, VinFast chưa nhắc gì tới chuyện liệu người tiêu dùng ở Bắc Mỹ có sẽ được phép mua luôn pin hay không.

Giá mua đó thậm chí còn chát hơn khi bạn tính tới chuyện pin của xe VF e34 chỉ cung cấp 42 kWh. Như vậy – bạn cũng khỏi cần với lấy iPhone để tính — tính ra tốn khoảng 265 CAD mỗi kWh, khá cao so với mức 135 USD/kWh (170 CAD/kWh) thường được ước tính cho chi phí sản xuất của một pin lithium-ion hiện đại.

Từ con tính đó ta thấy hai điều đáng chú ý. Thứ nhất, theo Current Automotive, giá bán lẻ của một pin 75-kWh của xe Tesla Model 3 – không gồm phí lắp ráp! – là 13500 USD. Dùng cùng ứng dụng iCal và điều chỉnh tỷ giá, mức đó tương đương 230 CAD/kWh. Phải, như vậy nghĩa là một pin Tesla rẻ hơn pin của VinFast ngay tại thị trường nội địa của mình.

Như vậy cũng có nghĩa là pin 106 kWh mà trang electricvehiclespecs.com nói là dùng để chạy xe VF 9 cao cấp nhất của VinFast – tiện thể xin nói là chạy được 550 cây số – sẽ có giá hơn 28000 CAD một chút. Như vậy có vẻ như giá bán lẻ thực sự của xe VF 9 có thể gần $84000.

Vậy, để rốt cuộc trả lời câu hỏi của bạn: Đúng, nếu số từ thị trường nội địa của VinFast là đúng – và, như tôi đã nói, hãng này dường như duy trì một hệ thống định giá chung nghiêm ngặt cho toàn cầu, có điều chỉnh theo biến động tỷ giá – thuê pin của hãng có lợi hơn nhiều so với mua hẳn pin. Nhưng như vậy có phải xe điện của VinFast đã đạt ngang bằng giá [với xe xăng] với các loại xe động cơ đốt trong tương đương với chúng? Tôi không nghĩ vậy.

Và cuối cùng, đây là hai điều bất ngờ. Giống như tất cả các hãng xe điện, VinFast đang hy vọng tận dụng các hình thức ưu đãi hào phóng hiện được chính quyền các cấp ở xứ lá phong tuyết trắng này dành cho các loại xe có mức khí thải bằng không. Nhưng khoản trợ giá $5000 của chính phủ liên bang hiện chỉ dành cho xe có giá gốc dưới $45000. Nay, quên đi chuyện Hans Ulsrud, giám đốc tăng trưởng của VinFast Canada, hiện đang vận động hành lang chính phủ Canada để tăng giới hạn đó; chuyện quan trọng hơn nhiều là xe của hãng ông ta sẽ được xác định hội đủ điều kiện hưởng trợ giá của Canada ra sao.

Ví dụ, nếu chiếc VF e34 nói trên sẽ được nhập cảng sang Canada, liệu nó sẽ đủ điều kiện như xe có giá $37000 – giá không có pin – hay xe có giá $48200, giá thực sự của chiếc xe trọn vẹn? Đó là một sự phân biệt quan trọng vì, bạn có thể đoan chắc rằng Tesla – mà đã vận dụng đủ kiểu mánh lới khi hãng này ban đầu cố gắng xin để xe Model 3 của mình đủ tiêu chuẩn cho các ưu đãi dành cho xe có giá dưới $45000 incentives – đang theo dõi. Đương nhiên Chúa Elon hiện đang tưởng tượng bán tất cả các xe của mình không kèm pin – và bánh xe, bộ thắng/phanh, và lốp xe.

Trong khi đó, cách tính ‘giá trị thực’ đó cũng sẽ ảnh hưởng tới chuyện bảo hiểm xe VinFast. Dùng cùng cách lập luận đó, các hãng bảo hiểm sẽ thẩm định các mức phí bảo hiểm xe VinFast ra sao? Liệu chúng sẽ được căn cứ trên giá bán của xe, hay giá trị thực sự có kèm pin? Về chuyện này, ít ra có một tiền lệ. Hãng Renault ban đầu bán một số trong những xe điện đời đầu của hãng trên cơ sở thuê pin – nay không còn hình thức này nữa. Tuy vậy, các hãng bảo hiểm Châu Âu tính phí bảo hiểm dựa trên giá trị thực của xe, mà theo tính toán của trang gogreenautos.co.uk là thêm tới 6000 bảng Anh. Trong trường hợp của xe VF 9 – nếu con số tính toán của tôi đúng – mức phí bảo hiểm bạn phải trả sẽ dựa trên giá trị thay thế (replacement value) $84000, chứ không phải $56000.

Vậy điều này có khiến cơ cấu định giá thuê pin của VinFast có đáng đồng tiền bát gạo hay không? Tôi thiệt tình không biết. Một mặt, có vẻ như nó không đạt được mục tiêu kỳ diệu ngang bằng giá với xe động cơ đốt trong mà giới ủng hộ dự đoán sẽ là bước ngoặt quan trọng trong quá trình chuyển sang xe điện của chúng ta. Mặt khác, ít nhất với những con số mà tôi đã thu thập được, thuê pin VinFast chắc chắn có vẻ rẻ hơn mua pin, nhất là vì hãng xe này cho biết hãng sẽ thay thế miễn phí bất cứ pin nào xuống dưới 70% mức sạc cao nhất của nó.

Về chuyện toàn bộ những mưu tính này có thành cơm cháo hay không, tôi chỉ có thể nói rằng tôi có thể chẳng giỏi đánh giá. Tôi chưa bao giờ thuê thứ gì. Cha mẹ thời Suy thoái của tôi đã không bao giờ trả một xu tiền lãi trong đời họ, và tôi chưa một lần vay tiền nhà băng. Mặt khác, các khoản vay mua xe thời hạn 96 tháng đã ngày càng phổ biến dù cả giới quan sát lẫn giới ký giả thường xuyên cảnh báo rằng những hợp đồng có kỳ hạn lâu như vậy sẽ tốn kém hơn nhiều về lâu dài.

Liệu một giao dịch ‘mua vỏ thuê pin’ (buy-the-shell-lease-the-battery) như vậy có trở nên phổ biến hay không? Tôi chịu, không biết. Tôi quả thực biết đó là một câu hỏi quan trọng với không chỉ một hãng Việt Nam bé xíu mới nổi hy vọng thò được ngón chân vào thị trường xe Bắc Mỹ béo bở. Thực vậy, câu trả lời có thể đánh dấu một sự đảo lộn lớn về cách nền kinh tế của chúng ta vận hành. Ví dụ, liệu chúng ta có thể giải quyết vấn đề giá nhà cao kinh khủng của Canada bằng cách phương tiện truyền thống như lãi suất cao hơn? Hay chúng ta đã thực sự quá tin lý thuyết tiền tệ hiện đại tới nỗi chúng ta nghĩ sẽ là sáng suốt nếu cho phép người Canada kẹt tiền được mua nhà mà không có bếp chẳng hạn?

Đương nhiên, chúng ta vô cùng vui vẻ thuê bếp.